مقاله – اندازه گیری حداقل معاش در جامعه شهری استان سیستان و بلوچستان با استفاده …

۳-۱۰ جمع بندی ۶۵
فصل چهارم: تجزیه و تحلیل یافته ها
۴-۱ مقدمه ۶۹
۴-۲ برآورد پارامترهای سیستم مخارج خطی با استفاده از روش داده‌های ترکیبی ۷۱
۴-۳ محاسبه شاخص‌های فقر در مناطق شهری استان سیستان وبلوچستان ۸۰
۴-۴ جمع بندی ۸۳
فصل پنجم: بحث و نتیجه گیری
۵-۱ نتایج و پیشنهادات ۸۷
۵-۲ پیشنهادات ۹۱
منابع و ماخذ ۹۳
فهرست جداول
جدول ۴-۱: نتایج آزمون F و هاسمن برای گروه خوراکی‌ها و دخانیات ۷۴
جدول۴-۲: نتایج آزمون F و هاسمن برای گروه پوشاک و کفش ۷۴
جدول ۴-۳: نتایج آزمون F و هاسمن برای گروه لوازم و اثاثیه خانگی ۷۴
جدول۴-۴: نتایج آزمون F و هاسمن برای گروه بهداشت و درمان ۷۴
جدول۴-۵: نتایج آزمون F و هاسمن برای گرو سایر ۷۵
جدول ۴-۶: نتایج برآورد β_i برای پنج گروه کالایی ۷۵
جدول۴-۷ : برآورد حداقل معاش گروه‌های کالایی ۷۷
جدول ۴-۸: حداقل معاش سالانه مناطق شهری استان سیستان و بلوچستان (واحد اندازه گیری ارقام ریال می‌باشد) ۷۸
جدول۴-۹: نرخ رشد حداقل معاش در مناطق شهری استان سیستان و بلوچستان ۷۹
جدول ۴-۱۰: شاخص درصد افراد فقیر در مناطق شهری استان سیستان و بلوچستان ۸۱
جدول ۴-۱۱: شاخص نسبت شکاف درآمدی مناطق شهری استان سیستان و بلوچستان ۸۲
فهرست نمودارها
نمودار ۵-۱: نرخ تورم و نرخ رشد سالانه حداقل معاش (درصد) ۸۹
نمودار ۵-۲: شاخص نسبت سرشمار و شاخص نسبت شکاف درآمدی (درصد) ۹۱
فصل اول:
کلیات
۱-۱ مقدمه
در دهه‌های اخیر کاهش فقر به یکی از مباحث مهم در متون اقتصاد توسعه تبدیل شده است. تعدادی از محققان اقتصاد همانند اموانو^[۱] و همکاران ( ۱۹۹۹ ) ، بر این عقیده هستند که مبارزه با فقر شرط لازم برای رشد است. با این حال، برنامه‌های مبارزه با فقر همان اندازه که به کارایی سیاست گذاری و نحوه‌ی اجرای برنامه نیاز دارد، به شناخت ابعاد مختلف پدیده فقر و دلایل و پیامدهای آن نیز نیاز دارد. بررسی و آگاهی از وضعیت فقر در یک جامعه اولین قدم در مسیر برنامه ریزی برای مبارزه با فقر و محرومیت است (خالدی و پرمه،۱۳۸۴؛ عرب مازار و حسینی نژاد، ۱۳۸۳ ).
اندازه گیری فقر به دو دلیل اساسی مهم است: الف) هدفمند سازی انواع کمک‌ها به اقشار محروم آسیب پذیر؛ ب) بررسی روند و نحوه‌ی تغییرات شدت فقر در طول زمان و یا در مکان‌های مختلف.
در این میان دولت به عنوان نهادی که در تلاش است تا با تخصیص منابع مالی، اقشار فقیر را یاری کند، نیازمند شناسایی هرچه دقیق تر گروه هدف است. نکته‌ای که بایستی به آن توجه کرد این است که چتر حمایتی باید طوری گسترده شود که اولا افراد مستحق از آن بهره مند شوند و در ثانی افرادی که نیازی به آن ندارند، در آن گنجانده نشوند. بدین ترتیب با در نظر گرفتن محدودیت مالی دولت، باید روش‌هایی را برای شناسایی فقر انتخاب کرد که فقیرترین فقرا در اولویت برنامه فقرزدایی قرار گیرند. با طرح چنین ایده‌ای تحقیقات وسیعی پس از اواسط دهه‌ی ۷۰ میلادی و با انتشار مطالعات سن^[۲] آغاز شد.
از اواخر دهه‌ی ۷۰ به دلیل برنامه اصلاح ساختاری، آزاد سازی و خصوصی سازی توسط بسیاری از کشورهای جهان، فقر و حمایت از گروه‌های آسیب پذیر با شدت بیشتری مورد توجه قرار گرفت. بسیاری از اندیشمندان بر این گمان بودند و هستند که اجرای برنامه‌های اقتصادی فوق الذکر، گروه‌های کم درآمد را متاثر می‌سازد و فقر را افزایش می‌دهد.
در پاسخ به چنین وضعی و به منظور جلوگیری از توسعه‌ی فقر، نهادهای بین المللی و منطقه‌ای اقدامات نمادین و عملی را در پیش گرفتند. برای مثال سازمان ملل، دهه ۲۰۰۶-۱۹۹۷ را دهه‌ی ریشه کنی فقر نام نهاد. بانک جهانی برای تحقق دنیایی بدور از فقر، جهانیان را برای اقدام موثر برای حذف گرسنگی با توسعه‌ی پناهگاه و مسکن و برخورداری عمومی از بهداشت و آموزش دعوت نمود. در نوامبر سال ۱۹۹۷ اعضای اسکاپ^[۳] تعهد کردند که اقدامات لازم برای ریشه کنی فقر تا سال ۲۰۱۰ را انجام دهند.
اقدامات فقرزدایی از دهه‌ی ۸۰ به بعد در بسیاری از مناطق جهان با موفقیت مواجه شد. به طوری که بنابر گزارش بانک توسعه آسیایی در فاصله‌ی سالهای ۱۹۷۰ تا ۱۹۹۰ تعدا افراد فقیر در شرق آسیا معادل ۲۲۰ میلیون نفر کاهش یافت و علاوه بر این در طی همین مدت ۴۲۵ میلیون نفر با سطح زندگی بالاتر از فقر به جمعیت این منطقه اضافه شد. بنابر همان ماخذ، در دهه‌ی ۹۰، یک چهارم جمعیت آمریکای لاتین، یک دوم جمعیت جنوب آسیا و آفریقا و ۱/۰ جمعیت شرق آسیا در فقر مطلق به سر می‌بردند. کشور چین در فاصله‌ی سال‌های ۷۰ تا ۹۰ با وجود آنکه با افزایش جمعیتی معادل ۳۰۰ میلیون نفر مواجه بود، موفق شد جمعیت فقیر خود را در طی همان مدت از ۲۷۵ میلیون نفر به ۱۷۵ میلیون نفر کاهش دهد. در کشور اندونزی در دهه‌ی ۷۰ بیش از یک چهارم جمعیت در فقر به سر می‌بردند و در طی دهه‌های ۷۰ و ۸۰ جمعیت این دو کشور ۶۰ میلیون نفر افزایش یافت ولی علی رغم این افزایش، این کشور توانست از طریق برنامه‌های فقر زدایی تعداد افراد فقیر خود را به ۲۷ میلیون نفر کاهش دهد. بنابر گزارش بانک توسعه‌ی آسیایی در سال ۱۹۸۵، ۲۴ درصد جمعیت پاکستان، ۴۳ درصد جمعیت بنگلادش، ۴۴ درصد جمعیت هندوستان و ۱ درصد جمعیت چین فقیر بوده‌اند ولی در سال ۱۹۸۸، درصد جمعیت فقیر در پاکستان به ۲۲ درصد، در بنگلادش به ۴۴ درصد و در اندونزی به ۲۴ درصد، در هندوستان به ۳۶

درصد و در چین به ۶ درصد تغییر یافت.
وجوه بنیادی توجه به فقرا و حمایت از آنان در قانون اساسی کشورمان نیز یافت می‌شود (اصل دوم، اصل سوم، اصل بیست و یکم و اصل بیست و نهم)، اما قاطع ترین نشانه‌ی توجه به فقرا در قانون اساسی در اصل چهل و سوم دیده می‌شود که به ریشه کن کردن فقر و محرومیت از جامعه توجه خاص دارد. با این حال از ابتدای انقلاب، برنامه‌ی جامعی در راستای فقرزدایی تدوین نگردید. جنگ، تحریم و مسائل حاشیه‌ای آن نیز به مسئله مضاعفی بدل شد تا وضعیت فقر در جامعه تغییر کند، اما پس از آن در تمام برنامه‌های توسعه به نحوی برنامه‌هایی در جهت افزایش رفاه عمومی و کاهش فقر تدوین گردید. با این حال مطالعات و بررسی‌های انجام شده نشان می‌دهد که سیاست‌های کاهش فقر به صورت برنامه‌ای راهبردی و پایدار، در طول برنامه‌های توسعه‌ای به کار گرفته نشده است (شمس الدین و همکاران، ۱۳۸۳).
مبارزه با فقر در برنامه‌ی سوم توسعه بین سال‌های ۱۳۸۳-۱۳۷۹ به اجرا درآمد و ادامه‌ی آن به برنامه‌ی چهارم توسعه موکول گردید به نحوی که انتظار می‌رفت در سال ۱۳۸۸ (سال پایان برنامه‌ی چهارم ) فقر در کشور وجود نداشته باشد. یکی از عوامل موفقیت در برنامه و رسیدن به اهداف از پیش تعیین شده برای این برنامه و برنامه‌های فقر زدایی، بررسی شناخت دقیق ماهیت فقر و عوامل موثر بر آن است.
در خصوص فقر و اندازه‌ی آن در ایران و همچنین تاثیر سیاست‌های اقتصادی مختلف بر فقر مطالعات مختلفی صورت گرفته است و نتایج این مطالعات به حوزه‌ی تصمیم گیری منعکس شده است.
با ملاحظه نتایج مطالعات مختلف متوجه می‌شویم که اندازه فقر در ایران طیف وسیعی را در بر می‌گیرد تا جایی که برخی محققین معتقدند بیش از ۱۸ درصد مردم ایران فقیر می‌باشند و بعضی نیز نتیجه گرفته‌اند که ۷۰ درصد جمعیت کشور درگیر فقر هستند (خداد کاشی و دیگران، ۱۳۸۱).
علت تفاوت در چیست؟ در این جا این سوال مطرح می‌شود که آیا با توجه به فقر نواحی مختلف یا کشورهای مختلف واقعا می‌توان نتیجه گرفت کدام کشور نسبت به دیگری فقیرتر می‌باشد یا فقر در منطقه خاصی از یک کشور کمتر از میزان فقر در منطقه‌ی دیگر می‌باشد. با طرح این مسئله در واقع قصد داریم به موضوع قابلیت مقایسه ارقام فقر توجه نماییم. تفاوت در نتایج مربوط به اندازه‌ی فقر که توسط محققین مختلف محاسبه شده است، به چند علت می‌باشد. اول آن که مفهوم فقر از نظر محققین مختلف ممکن است متفاوت باشد. به عبارت دیگر نگاه اندیشمندان و محققین به فقر و طرز تلقی آنها از فقر و تعریف آنها از فقر متفاوت می‌باشد. بنابراین طبیعی است که تفاوت در تعریف و مفهوم فقر موجب تفاوت در نتایج گردد. دوم آن که برای اندازه گیری فقر روش واحد مورد توافقی وجود ندارد و هر محقق از یک روش خاص برای محاسبه‌ی فقر استفاده می‌کند. حتی گاهی دو محقق که راجع به مفهوم فقر توافق دارند ممکن است بدلیل به کار گیری روشهای متفاوت اندازه‌های متفاوتی از فقر را گزارش نمایند. سوم آنکه متغیر یا متغیر‌هایی که به کمک آنها فقر ارزیابی می‌شود متعدد می‌باشند و همین امر موجب تفاوت در اندازه‌ی فقر در مطالعات مختلف می‌شود. به طور مثال اگر در اندازه گیری فقر از متغیر درآمد استفاده شود، نتایج متفاوت از حالتی خواهد شد که از متغیر مخارج استفاده شود. همچنین واحد تجزیه و تحلیل می‌تواند عامل بروز این تفاوت باشد. برای مثال یک محقق ممکن است فقر را برای خانوار و محقق دیگر در سطح فرد آن را اندازه گیری کند.
۱-۲ اهمیت و ضرورت انجام پژوهش
اصولا یکی از معیارهای توسعه‌ی یافتگی، سطحی زندگی و رفاه عمومی مردم جامعه می‌باشد و لذا برای تعیین وضعیت رفاهی جامعه، یکی از راه‌ها تعیین خط فقر و افراد فقیر می‌باشد. به چند دلیل اساسی ما نیازمند تعیین خط فقر و شاخص‌های آن در جامعه می باشیم: