پژوهش دانشگاهی – مقایسه‌ی ثبت بین المللی ورقه ی اختراع با حقوق داخلی ایران- قسمت ۱۱
علاوه بر این‌ها، معاهده پیسیتی برای دفاتر ثبت ملی نیز مزیت‌های متعددی به همراه خواهد داشت از جمله آنکه دفاتر ملی قادر خواهند بود به تقاضانامه‌های بیشتری رسیدگی نمایند چرا که آن دسته از تقاضانامه‌هایی که در قالب پیسیتی ثبت شده‌اند در فاز بینالمللی مورد بررسی و تأییدات اولیه قرار گرفته‌اند. همچنین ادارات ثبت اختراع ملی می‌توانند در هزینه‌های انتشار آگهی صرفه‌جویی نمایند چرا که انتشار بینالمللی تقاضانامه توسط وایپو صورت گرفته است. اگر زبان رسمی کشوری با زبان آگهی دفتر بینالمللی متفاوت باشد، اداره ثبت اختراع آن کشور می‌تواند تنها چکیده‌ای از تقاضانامه را منتشر کرده و به آگهی بینالمللی ضمیمه نماید. پرمنفعت‌ترین منبع درآمد دفاتر ملی ثبت اختراع هزینه‌های سالانه یا هزینه‌های مربوط به تمدید گواهینامه‌های اختراع است. لازم به ذکر است که ثبت بینالمللی از طریق پیسیتی این درآمد را کاهش نخواهد داد. تقاضانامه‌های مربوط به پیسیتی از لحاظ صرف وقت و هزینه برای ادارات ثبت کشورهای عضو بسیار مقرون به صرفه هستند. در مقابل این ادارات می‌توانند در صورت تمایل، برای جذب و تشویق متقاضیان پیسیتی، در هزینه‌های مربوط به فاز ملی تخفیف قائل شوند.در حال حاضر ۱۴۸ کشور عضو معاهده پیسیتی هستند و ایران نیز در سال ۱۳۸۶ به عضویت این معاهده درآمده است.
۲-۱۱-۱۰-۲- چگونگی انجام مراحل چهارگانه فاز بینالمللی این معاهده
نخست متقاضی، تقاضانامه اختراعش را در دفتری که اصطلاحاً دفتر دریافت‌کننده نامیده می‌شود، به ثبت می‌رساند که این دفتر معمولاً کشور محل اقامت متقاضی است. البته دفتر دریافت‌کننده می‌تواند هر اداره ثبت ملی یا منطقه‌ای دیگر و یا حتی اداره بینالمللی ثبت اختراع در ژنو باشد که البته ثبت تقاضانامه در دفتر بینالمللی ژنو چندان معمول و متداول نیست. اداره دریافت‌کننده، تقاضانامه را کنترل کرده و بر اساس معاهده و آئین نامه مربوط مورد رسیدگی قرار می‌دهد. مطابق بند ۱ ماده ۱۱ معاهده پیسیتی، تاریخ دریافت تقاضانامه به عنوان تاریخ تسلیم بینالمللی آن تلقی خواهد شد. چنان‌چه شرایط و الزامات مقرر در ماده ۱۱ در خصوص تقاضانامه رعایت شده باشد، از تاریخ تسلیم بینالمللی دارای اثر یک تقاضانامه ملی عادی است و تاریخ تسلیم آن به عنوان تاریخ واقعی تسلیم در هر یک از کشورهای عضو خواهد بود.
مرحله دوم که جستجوی بینالمللی است در حال حاضر توسط ۱۱ دفتر که بدین منظور توسط مجمع عمومی پیسیتی تعیین شده‌اند انجام می‌شود. این دفاتر که مراجع صلاحیتدار جستجوی بینالمللی نام دارند، بر مبنای معیارهای خاصی انتخاب شده‌اند و بر حسب شرایط مختلف از جمله زبان آن دفتر، خدماتی به متقاضیان ارائه می‌کنند. بنابراین همه این ۱۱ دفتر در اختیار کلیه متقاضیان پیسیتی قرار ندارد. به عنوان مثال اداره ثبت اختراع ژاپن که یکی از این دفاتر یازده‌گانه است، تنها به زبان ژاپنی کار می‌کند و در نتیجه جستجوی بینالمللی متقاضیانی که اظهارنامه آنها به زبان انگلیسی، فرانسه یا آلمانی است را انجام نمی‌دهد. اداره اختراعات و علائم تجاری اسپانیا که تنها زبان آن اسپانیولی است نیز همین شرایط را دارد. از طرف دیگر برخی دیگر از این دفاتر به چهار، پنج یا حتی شش زبان خدمات جستجوی بینالمللی را ارائه می‌کنند. هدف از جستجوی بینالمللی کشف سوابق مربوط در مورد اختراع ادعایی است که بر اساس ادعاها و با توجه به توصیف و نقشه‌ها انجام می‌شود.
مرحله سوم یعنی انتشار به طور کامل توسط دفتر بینالمللی در ژنو انجام می‌شود. در واقع این مرحله تنها بخش معاهده پیسیتی است که سازمان جهانی مالکیت فکری(وایپو) اختصاصاً عهده‌دار آن است. اداره بینالمللی کلیه تقاضانامه‌های پیسیتی را در هرکجا و به هر زبانی که ثبت شده باشند، منتشر می‌کند. مطابق ماده ۳۰ معاهده، دفتر بینالمللی و مراجع جستجوی بینالمللی اجازه نخواهند داد که هیچ شخص یا مرجعی قبل از انتشار بینالمللی تقاضانامه به آن دسترسی داشته باشد مگر بنا به تقاضای متقاضی یا اجازه او.
معمولاً وایپو مرحله چهارم یعنی بررسی مقدماتی بینالمللی تقاضانامه را به همان دفتری که جستجوی بینالمللی را انجام داده، ارجاع می‌دهد. البته متقاضیان این امکان را دارند که در صورت تمایل انجام این مرحله را از دفتر دیگری بخواهند. تقاضای بررسی مقدماتی بینالمللی باید جدای از تقاضانامه صورت گیرد اما بررسی‌های وایپو نشان می‌دهد که این درخواست در بیش از ۸۰% موارد وجود دارد. در تقاضا باید کشور یا کشورهای متعاهد که در آنها متقاضی قصد دارد نتایج بررسی مقدماتی بینالمللی را مورد استفاده قرار دهد مشخص شود (کشورهای منتخب). طبق ماده ۳۳ معاهده، هدف بررسی مقدماتی بینالمللی، تدوین یک نظر مقدماتی و غیر الزام‌آور درباره این سؤالات است که آیا اختراع ادعایی جدید بوده، متضمن یک گام ابتکاری هست و کاربرد صنعتی دارد یا خیر. متقاضی این حق را دارد که به صورت شفاهی یا کتبی با مراجع صلاحیتدار بررسی مقدماتی در ارتباط باشد. گزارش بررسی مقدماتی بینالمللی حاوی هیچگونه توضیحی در این خصوص که آیا اختراع ادعایی طبق قانون ملی قابل ثبت هست یا نه، نخواهد بود بلکه صرفاً در آن اعلام خواهد شد که آیا در ادعا ضوابط جدید بودن، گام ابتکاری و کاربرد صنعتی داشتن به نحو مقرر در ماده ۳۳ معاهده ر
| برای دانلود متن کامل پایان نامه به سایت azarim.ir مراجعه نمایید. |
عایت شده است یا خیر. گزارش بررسی مقدماتی بینالمللی همراه با ترجمه و ضمایم آن برای متقاضی و دفتر بینالمللی ارسال می‌شود و سپس توسط این دفتر به ادارات منتخب متقاضی ابلاغ خواهد شد.
در پایان فاز بینالمللی، فرآیند بررسی وارد فاز ملی می‌شود که در این فاز دفتر بینالمللی ژنو هیچ نقشی ندارد و متقاضی می‌بایست مستقیماً به هر یک از ادارات ملی در هر کشور مراجعه و مدارک و مستندات مورد نیاز را ارائه نماید. البته دفتر بینالمللی در کل فرآیند پیسیتی درگیر خواهد بود چرا که مسئولیت تهیه اسناد و مدارک معین به دفاتر و متقاضی و تبادل این اسناد و مدارک را ظرف مهلت‌های مقرر در معاهده به عهده دارد هرچند به لحاظ ماهوی دخالت چندانی در فاز ملی نخواهد داشت. مواد ۴۲،۴۳ و ۴۴ معاهده مربوط به نتایج بررسی ملی در ادارات منتخب و درخواست انواع خاص حمایت است.
۲-۱۱-۱۱- موافقت‌نامه‌ی تریپس
۲-۱۱-۱۱-۱- تاریخچه
موافقت‌نامه‌های جنبه های تجاری حقوق مالکیت فکری که جزء لاینفک و اسناد لازم‌الاجرای سازمان تجارت جهانی است، یکی از جامع‌ترین و کامل‌ترین مقررات درباره حقوق مالکیت فکری محسوب می‌گردد که تاکنون در سطح بینالمللی وجود داشته است.
این موافقت‌نامه از نظر پوشش، انواع مختلف حقوق مالکیت فکری را شامل گردیده و مقررات ماهوی نسبتاً کاملی را در راستای حمایت از آنها بیان می‌دارد. این موافقت‌نامه در سال ۱۹۹۴ مورد توافق عمومی قرار گرفت و سازمان تجارت جهانی روند نظارتی و اجرایی آن را عهده‌دار است. این موافقت نامه، حاصل دور گفتگوهای اروگوئه که از سال ۱۹۹۵ با ترتیبات خاص مقرر در موافقت‌نامه لازم‌الاجرا شده است، در واقع جامع‌ترین موافقت‌نامه‌ی چند جانبه درباره حقوق مالکیت فکری بوده و به کلیه مقولات اصلی در این زمینه می‌پردازد. این مقولات در حوزه‌ی مالکیت صنعتی عبارتند از: علائم تجاری، از جمله علائم خدمات، نشانه‌های جغرافیایی، طرح‌های صنعتی و اختراعات و از جمله گونه های جدید گیاهی و طرح‌های ساخت مدارهای یکپارچه و حفاظت از اطلاعات افشاء شده شامل اسرار تجاری.
موافقت‌نامه‌ی تریپس در کلیه این موارد، حداقل معیارهای ماهوی حمایت را مشخص می‌کند و عناوین و عناصر این حمایت را تعیین می‌کند. این عناصر عبارتند از: موضوع حمایت، حقوق اعطایی و استثنائات مجاز وارد بر این حقوق و حداقل دوره‌ی حمایت. حمایت‌های ارائه شده در این موافقت‌نامه باید در اختیار دارندگان این حقوق از کلیه کشورهای عضو سازمان جهانی تجارت، بدون هیچ گونه تبعیضی از لحاظ ماهیت، قرار گیرد. بر این اساس هر کشور باید تضمین کند که در خصوص هر یک از مقوله های اصلی فوق قوانین داخلی‌اش با حداقل معیارها هماهنگ شده است و مقررات جدید را به اطلاع دبیرخانه سازمان جهانی تجارت برساند.
۲-۱۱-۱۱-۲- مهم‌ترین ویژگی‌های موافقت‌نامه‌ی تریپس
موافقت‌نامه‌ی تریپس دارای ویژگی‌هایی است که از جمله مهم‌ترین آنها می‌توان به موارد ذیل اشاره کرد:
این موافقت‌نامه، از نظر پوشش، انواع مختلف حقوق مالکیت فکری را از قبیل حق مؤلف، حق نسخه موافقت‌نامه‌ی حقوق جانبی از قبیل: حقوق اجرا کنندگان، تولیدکنندگان آثار صوتی و سازمان‌های پخش برداری علائم جغرافیایی، طرح‌های صنعتی، حق اختراع، طرح‌های رادیو تلویزیونی، علائم تجاری، ساخت مدارهای یکپارچه اطلاعات افشاء نشده را شامل می‌گردد.
همچنین ضمن تعیین استانداردهای حداقل، به برخی از کنوانسیون‌های سازمان جهانی مالکیت فکری از قبیل کنوانسیون پاریس، برای حمایت از مالکیت صنعتی، کنوانسیون برن، برای حمایت از آثار ادبی و هنری، کنوانسیون بینالمللی حمایت از اجراکنندگان و تولیدکنندگان آثار صوتی و سازمان‌های پخش رادیو تلویزیونی (کنوانسیون رم) و معاهده‌ی مالکیت، اشاره نموده و مقررات ماهوی آنها را لازم‌الاجرا دانسته است.
موافقت‌نامه، با تاکید بر مسئله اجرا به مواردی از قبیل رویه های اداری، مدنی و کیفری اشاره نموده و قواعدی را در خصوص اقدامات موقتی و تأمینی، رویه های خاصی را جهت اجرا در مرزها بیان می‌دارد. و همچنین در خصوص حل و فصل دعاوی میان اعضای سازمان تجارت جهانی، رکن حل اختلاف را صالح در رسیدگی دانسته و برابر تفاهم نامه حل اختلاف، موضوع به رکن حل اختلاف ارجاع و در آن جا رای نهایی صادر خواهد شد.
۲-۱۱-۱۲ – مزایا و معایب اعطای حق اختراع
۲-۱۱-۱۲-۱ – حق اختراع و نوآوری
حقوق اختراع به عنوان انگیزه برای فعالیت نوآورانه تلقی می‌شوند و نوآوری برای افزایش رقابت و رفاه اقتصادی عمومی محسوب می‌شوند. بنابراین اولین سؤالی که از خودمان می‌پرسیم این است که آیا به راستی با حقوق اختراع که فعالیت نوآورانه را تا حدی افزایش می‌دهد، انحصارسازی اختراع قابل توجیه است و چنین افزایشی نمی‌تواند با ابزارهای دیگر حاصل گردد؟ بدون شک، برخی بخش‌های صنعت تقریباً ایجاد انگیزه برای سرمایه گذاری‌ها در تحقیق و توسعه بدون امکان حمایت بر اساس حق اختراع غیرممکن است.
این یک حقیقت است به خصوص برای صنایعی که به سرمایه گذاری‌های گسترده ای در تحقیق و توسعه نیاز دارند و رقبا به راحتی می‌توانند اختراعاتی که آنها در محصولات بازاری اشان به کار می‌برند باز تولید کنند. مثال برجسته در این زمینه صنعت داروسازی است، این صنعت ممکن است به تلاش‌های اساسی برای کشف یک ترکیب شیمیایی که اثر دارویی معین دارد، نیاز داشته باشد، اما ب
ه محض اینکه به ان دست یافت، تولید آن معمولاً برای رقبا آسان خواهد شد.
ماده‌ی ۳۸ کنوانسیون اختراع اروپا چنین مقرر می‌دارد که: «اگر حق اختراعی اعطا گردد این اطلاعات افشا می‌گردند». بنابراین دیگر مخترعین ممکن است از اختراع افشا شده در حالی که بر روی اختراعات جدید کار می‌کنند، استفاده کنند. اطلاعات کاربردی در نظام حق اختراع، ممکن است دلیلی برای صاحب حق اختراع باشد. البته، این کاربرد تنها مربوط به مواردی است که به صورت فنی و عملی در سری نگه داشتن اختراع ممکن باشد.
اعطای حق اختراع ممکن است بر نوآوران اثر سوء داشته باشد. اختراعات اغلب بر اساس یکدیگر ساخته می‌شوند. بنابراین مخترع دوم باید برای استفاده از اختراعات قبلی، لیسانس یا اجازه بگیرد. در اینجا هم باز مسئولیت یا حتی نبودن تحصیل چنین اجازه یا لیسانسی ممکن است مانع نوآوری بعدی گردد. حمایت حق اختراع ممکن است حتی نوآوری را روی هم رفته سرکوب کند به خاطر ایجاد حق انحصاری در اختراعات اصلی که طرح کردن آنها سخت یا حتی غیرممکن است. با فقدان حمایت قانونی، رقبا در استفاده از اختراعات آزاد هستند و مخترع اصلی باید به نوآوری ادامه دهد تا در رأس رقبا قرار گیرد. این نوع رویه در حقیقت قاعده ای در رقابت تجاری است که معمولاً به عنوان منفعت اقتصادی تلقی می‌شود.
فصـل سوم:
اختصاصات ثبت بینالمللی ورقه اختراع و ثبت در حقوق ایران
فصل ۳- اختصاصات حوزه‌ی داخلی و حوزه‌ی بین‌الملل
ادارات ثبت اختراع امریکا، اتحادیه اروپا و همچنین ژاپن، بیشترین حجم ثبت اختراعات را به خود اختصاص می‌دهند و این ادارات جهت تسریع در روند ثبت از یک سو و امکان بررسی اختراعات ثبت شده، یا در حال ثبت، برای محققان و مخترعان از سوی دیگر، تسهیلاتی را مانند خدمات آنلاین جهت ثبت و جستجو به وجود آورده‌اند که نظام ثبت اختراع را در این کشورها تبدیل به یک نظام جامع و تقریباً بدون نقص ساخته است.
۳-۱- نظام‌های ثبت اختراع در جهان
در جهان به طور کلی دو نوع نظام ثبت اختراع وجود دارد. در هر یک از این نظام‌ها از شیوه‌های خاصی برای ثبت اختراع وجود دارد:
۳-۱-۱- نظام اعلامی
که در این مورد، ادارات ثبت اختراع بدون انجام بررسی‌های علمی و تخصصی صرفاً بر اساس ادعای مخترع و فقط به شرط آنکه اختراع مزبور قبلاً توسط شخص حقیقی یا حقوقی دیگری ثبت نشده باشد، آن را ثبت می‌کنند.
۳-۱-۲- نظام بررسی ماهوی (ماهیتی یا تحقیقی)
در این نظام، آزمایش‌ها و بررسی‌های متعددی در حضور متخصصان برای بررسی صحت و سقم ادعای مخترع صورت می‌گیرد و بعد از آن اجازه ثبت آن اختراع به مخترع داده می‌شود.
باید توجه داشت که نظام ثبت اختراع لزوماً یکی از دو نظام مذکور به صورت مطلق نبوده و ممکن است سیستم ثبت اختراع در یک کشور در برخی حوزه های علوم و تکنولوژی به صورت اعلامی باشد و در برخی دیگر از علوم و فناوری‌ها، به شکل بررسی ماهیتی باشد.یعنی اینکه، علاوه بر استعلام به منظور عدم ثبت پیشین آن، از نظر تخصصی، به بررسی دقیق ان پرداخته می‌شود.
۳-۲- مقایسه شیوه های ثبت اختراع در ایران و سایر کشورها
یکی از موارد افتراق بین دو حوزه‌ی بین‌الملل و حوزه‌ی داخلی ایران، شیوه‌ی ثبت اختراع در بین این دو حوزه می‌باشد. هر کشور ممکن است از یکی از این شیوه‌ها تبعیت نمایند. هر کدام از این شیوه‌ها یک سری محاسن و یک سری معایب را به همراه دارد. که به هر کدام از آنها جداگانه پرداخته شد. حال ابتدا به بررسی اختراع اظهار شده و بعد، به شیوه‌ی ثبت اختراع در ایران و در چند کشور دیگر پرداخته می‌شود: