اگر به نواختن گیتار علاقمندید و میخواهید یادگیری این ساز بی نظیر را آغاز کنید، نخستین چالش پیش روی شما انتخاب یک سبک است. در این مقاله سعی میکنیم شما را در شناخت سبک ها و انتخاب راهنمایی کنیم.
قبل از هر چیز باید بدانیم که منظور از “سبک” در موسیقی چیست؟
واژه ی سبک برای طبقه بندی قطعه هایی از موسیقی استفاده میشود که ریشه ها و رسوم مشترک و یکسانی دارند. ژانر یا گونه، نام های دیگری هستند که به جای سبک استفاده میشوند. هر قطعه ی موسیقی میتواند در سبک های مختلفی قرار بگیرد، به این دلیل که سبک ها عموما قراردادی هستند و میتوانند مورد بحث قرار بگیرند.
انواع سبک ها در موسیقی گیتار
فلامنکو
سبک پایه و مادر در گیتار، سبک فلامنکو است، به این دلیل که خواستگاه ساز گیتار از ابتدا اسپانیا بوده است و در آنجا گیتار به سبک فلامنکو نواخته میشده است. دو سبک دیگر یعنی کلاسیک و پاپ ، شاخه هایی هستند که از موسیقی فلامنکو به وجود آمده اند. فلامنکو سبکی است که به تکنیک زیادی احتیاج دارد، بنابراین تمرین زیادی هم لازم دارد. درصورتیکه بر این سبک مسلط شوید و آن را درک کنید، یادگیری سایر سبک ها نیز برای شما خیلی آسان تر خواهد شد.
سبک فلامنکو نوعی نت نویسی مخصوص به خود دارد به نام “سیفرا”، که عموما آن را به نام تبلچر میشناسند. سبک فلامنکو یکی از سبک هاییست که مانند موسیقی سنتی ایران، دستگاه های مختلفی دارد و برای پیدا کردن تسلط بر آن، لازم است که حتما این دستگاه ها را بشناسید. این سبک ترکیبی از ریتم و ملودی است.
فلامنکو هنری ناب و ذاتاً اسپانیایی است. درمورد ریشۀ لغوی فلامنکو بحث های بسیاری است، اما درمورد ریشه های این موسیقی میتوان گفت کولیان خانه به دوشی بودند که طی قرون مختلف در سرتاسر دنیا پراکنده شده بودند و یک دسته از آنها پا به سرزمینی گذاشتند که خط تلاقی میان فرهنگ شرق و غرب بود.
موسیقی، جزو لاینفکی از زندگی روزمره کولی ها بود. هرچند با فقر و سختی زندگی خود را سپری می کردند، اما شادی و غم های خود را با آوازهای سوزناک و رقصهای منحصر بفرد خود بروز می دادند و همین نغمه ها ورقصها، ساختارموسیقی فلامنکوی امروزی را شکل دادند.
فلامنکو مشخصا دارای سه رکن اساسی است: کانته (آواز) Cante بایله (رقص) Baile گیتارا (گیتارنوازی) Guitara کانته یا آواز، درواقع مشخص کننده هارمونی خاص این موسیقی بوده و توسط گیتار همراهی می شده است که بعدها تکنوازی گیتار فلامنکو به شکل امروزی آن، بر پایه های بنا شده قبلی بسط داده شد. بسیاری از نوازندگان برتر گیتار فلامنکو معتقدند که روح و جوهرۀ موسیقی فلامنکو در کانته نهفته است و یک نوازنده هیچگاه نباید از ریشه ها دور شود. بایله یا همان رقص مخصوص فلامنکو، نمایانگر هیجانات ریتمیک این موسیقی است و بسیاری از تکنیکهای تکنوازی خاص گیتار در این سبک، به دلیل ایجاد امکان همراهی گیتار با این رقص ابداع شده است.
از ویژگیهای این موسیقی میتوان به دستگاهی بودن آن، که در اصطلاح آن را توکه (Toque) می نامند، اشاره کرد و همچنین وجود الگوهای ریتمیک خاص به نام «کومپاس Compas» در دستگاههای مختلف آن. هرچند با مرور زمان از نظر هارمونی و تکنیکهای نوازندگی گیتار، تغیرات گسترده ای در این سبک ایجاد شده و به شاخه فلامنکو سنتی و فلامنکو مدرن تقسیم شده است، اما خاصیت دستگاهی بودن خود را که به نوعی اصالت این موسیقی است، حفظ نموده است.
تا قبل از قرن ۱۹ فلامنکو محدود به آواز و صدای ریتمیک کف زدن (پالماسPalmas) بود و به تدریج از قرن ۱۹ به بعد گیتار و رقص جایگاه خود را به عنوان عناصر اصلی این نوع موسیقی پیدا نمودند. همانطور که اشاره شد در ابتدا ساز گیتار تنها نقش همراهی کننده در رقصها و آوازها را دارا بوده و در چند دهۀ اخیر بود که هنر تکنوازی گیتار فلامنکو با حضور نوازندگانی چون «پاکو دلوسیا» به طور جدی مطرح و تثبیت شد.
از پیشگامان نوازندگی گیتار فلامنکو می توان به: رامون مونتایا (Ramon Montoya)، نینوریکاردو (Nino Ricardo)، سابیکاس (Sabicas)، اشاره کرد و از نوازندگان برجستۀ حال حاضر به پاکودلوسیا (Paco De Lucia)، ویسنته آمیگو (Vicente Amigo) اشاره کرد.
کلاسیک
سبک کلاسیک بعد از سبک فلامنکو و بوسیله ی غیر اسپانیایی ها بوجود آمده است. اما بر پایه ی همان سبک ابداع شده است و همه ی تکنیک های استفاده شده در آن مانند آرپژ، نت با ضرب کوتاه یا نواخت چند سیمه ریشه در سبک فلامنکو دارند. گیتار کلاسیک سبکی کاملا ملودیک است و براساس نت خوانی انجام میشود. به باور بعضی ها، سبک خشکی است که البته این موضوع سلیقه ایست، چنانکه تا به امروز قطعات بسیار زیبایی در سبک کلاسیک توسط استادان این سبک، ساخته و نواخته شده است.
موسیقی کلاسیک به مطالعه و پژوهش نیاز داشته و شنونده باید از انواع دوره های کلاسیک یعنی رنسانس، باروک، کلاسیک، رمانتیک، نئوکلاسیک، مدرن و آوانگارد و فرم های مختلف این موسیقی شناخت داشته باشد و به نوعی نوازندگی در این سبک، علاوه بر تمرین و کسب تکنیک بالا، نیازمند مطالعه در زمینه های فوق می باشد.طی کردن دوره های آموزشی منظم و اصولی برای بدست آوردن مهارتهای تکنیکی نوازندگی در این سبک الزامی است.
نوازندگی گیتار کلاسیک به دوقسمت تقسیم می شود:
- تکنوازی(Solo)، دونوازی (Duett)، سه نوازی (Trio)، چهارنوازی (Quartet)
- کنسرتو (Concerto) با ارکستر
استفاده از متدهای آموزشی نوازندگی گیتار کلاسیک برای کسانیکه قصد نواختن گیتار در سایر سبکها را دارند، دراغلب موارد ضروری میباشد. نخستین آهنگسازان گیتار، موسیقیدان های سبک کلاسیک بودند که پایه ریزان این سبک از موسیقی برای ساز گیتار شناخته میشوند. شاید اشاره ای به تاریخچۀ این سبک و آهنگسازان و نوازندگان تاثیرگذارآن خالی از لطف نباشد.
اواخرقرن ۱۸ وآغاز قرن۱۹ را میتوان دوران تحول ساز گیتار نامید. تحولاتی همچون تبدیل گیتار ازپنج سیم به شش سیم، تبدیل سیمهای جفت به تک سیم، کوک جدید و همچنین شیوه های جدید در ساخت ساز. دوران شکوفایی گیتار کلاسیک را میتوان سده ۱۹ نامید که مرهون شخصیتهایی همچون: فرناندو سور، مائورو جولیانی، دایونیسیو اگوادو، فرناندو کارولی و فرانسیسکو تارگا بوده است. در ادامه به معرفی تعدادی از شخصیتهای مهم این سبک میپردازیم:
فرناندو سور Fernando Sor
(۱۷۷۸ – ۱۸۳۹)
یکی ازبرترین آهنگسازان گیتار؛ مبدا تکنیکهای بسیار برای گیتار و تمرینهای مختلف برای رشد تکنیک در نوازندگی گیتارکلاسیک. رسالۀ شیوۀ گیتارنوازی اوکه حاصل تجربیات او در امر نوازندگی بود،یکی از برترین منابع آموزشی گیتار در زمان خود محسوب می شد. این رساله دارای بیش از ۶۳ اپوس میباشد که عمدۀ آنها برای گیتار تنظیم شده است. سور، به حق شایسته عنوان بتهوون گیتاربود.
مائورو جولیانی Mauro Giuliani
آثارمهم و قابل توجه او عبارتند از: سه کنسرتوگیتار ،یک دورۀ فانتزی گیتار تنها ازشماره های ۱۱۹ تا ۱۲۴، چندسونات برای ویولون – گیتار و فلوت – گیتار، یک پنج نوازی (کوئینتت) برای گیتار وسازهای زهی به شمارۀ ۶۵، چندمجوعۀ آوازی با همراهی گیتار. همچنین چندین اثر سمفونیک نیز برای اجرا با دوگیتار تنظیم کرده و از او تعداد زیادی اثر آموزشی و تمرینی به جای مانده است که در بین تمام آنها، کتاب آموزشی شمارۀ ۱ هنوز هم توسط معلمین گیتار مورد استفاده قرارمیگیرد.
فردیناندوکارولی Ferdinando Carulli
او در ابتدا نوازنده ویولون سل بود، اما شیفته گیتار شد و خود اقدام به فراگیری آن نمود و به بالاترین سطح از نوازندگی دست یافت.اجراهای مختلفی که در سراسر اروپا داشت با تشویق بسیار روبروشد. شاید بتوان گفت کارولی، با بیش از ۴۰۰ اثر که شامل قطعات مختلف و روش کامل آموزش گیتار (که برای اولین بارصورت می گرفت) یکی از مطرح ترین شخصیت های گیتار کلاسیک بوده است.
فرانسیسکو تارگا Fransisco De Asis Tarrega
نوازنده بزرگی که با تکنیکهای بدیع و روشی جدید در نوازندگی گیتارکلاسیک، به همراه تصنیف قطعات بسیار زیبا که روح هر شنونده ای رامحسور می ساخت، اعتباری شگرف به این ساز بخشید، سازی که تا آن زمان بی اهمیت و کم ارزش شناخته می شد. قطعات معروف «خاطرات الحمرا» و «کاپریچیو عرب» از آثار اوست که قطعۀ اول، جزو محبوب ترین قطعات در بین نوازندگان گیتارکلاسیک می باشد.
آندره سگوویا Andres Segovia
بدون شک نوازندگان گیتار کلاسیک حال حاضر، مدیون یک نفر هستند:آندره سگوویا. کسی که به جرئت میتوان گفت نوازندگی گیتار کلاسیک و ارتقا آن به یک ساز اصلی ارکستر، حاصل فعالیتهای او می باشد. با همت این نوازنده معاصر بود که تدریس ساز گیتاربه عنوان یک ساز مهم، مانند پیانو و ویولون در دانشگاه ها و سایر مراکز موسیقی مطرح شد و روشهای نوین تدریس را پایه ریزی نمود.
او چنان اعتباری به این ساز بخشید که در هیچ دوره ای دیگر کسی به این مهم دست نیافته بود و گیتار توانست بعد از سالها خود را از زیر سایه سنگین سازهای دیگر بیرون بکشد. از نوازندگان برجستۀ امروز این سبک می توان به جان ویلیامز (John Williams)، په په رومرو (Pepe Romero)، جولیان بریم (Julian Bream) و نارسیسو یه پز (Narciso yepes) اشاره کرد..
پاپ
پر مخاطب ترین و محبوب ترین سبک در گیتار، سبک پاپ است. این سبک به دلیل سرعت بالای یادگیری و نداشتن تکنیک های پیچیده، انتخاب بسیاری از دوستداران گیتار برای آغاز یادگیری است. برای یادگیری این سبک باید تنها ریتم نوازی و گرفتن آکورد را تمرین کنید. ریتم رومبا یکی از پرکاربردترین ریتم هایی است که در سبک پاپ استفاده میشود که ریشه در سبک فلامنکو داشته است.
جز
سبک جز را می شود به قاطعیت فریاد آزادیخواهانه سیاهان دانست. موسیقی که با ویژگیهای خاص خود، به یکی از محبوبترین سبکها تبدیل شده است. در خصوص تاریخچۀ این موسیقی میتوان گفت موسیقی جز در حدود سالهای ۱۹۵۸ در منطقه New Orleans آمریکا شکل گرفته است. از لحاظ ساختار موسیقایی، ریشۀ جز را باید در سبکهای رگ تایم (Ragtime) و بلوز (Blues) جستجو کرد. خیلی ها میان بلوز و جز تفاوتی قائل نمی شوند، درحالی که گستردگی جز در مقایسه با محدودیتهای بلوز قابل مقایسه نیست.
به طور کلی میتوان گفت که در موسیقی جز، نوازنده یا آهنگساز درعین رعایت چهارچوبهای ساختاری، محدودیت خاصی در بیان فکر و ایدۀ خود ندارد و همین موضوع، باعث گستردگی و درعین حال پیچیدگی مشخصات هارمونیکی این سبک میگردد. جز دارای زیرشاخه های مختلفی است که میتوان به هات جز«Hot Jazz» باپ«Bop» و دیسکی لند«Dixy Land» اشاره نمود.
از بنیانگذاران و پیشگامان این سبک میتوان از چارلز بادی بولدن (Charles Buddy Bolden) (1877-1931) جوکینگ اولیور (Joe King Oliver)(1885-1938) لوئیا ستاچ موآرمسترانگ(Louis Satchmo Armestron)(1901-1971) نام بردکه سهم بسزایی در ارتقای آن داشتند. جز یکی ازسبکهای محبوب نوازندگان گیتار نیز می باشد.
شاید دلیل این امر، آزادی بسیاری است که این سبک به نوازنده می دهد. برخلاف سبکی مانند کلاسیک که نوازنده محدود به اجرای قطعه می باشد، درسبک امکان بداهه نوازی بر روی تم اصلی قطعه به نوازنده داده می شود و خیلی اوقات آنچه می شنوید در یک لحظه و با تکیه براحساسات نوازنده خلق شده که نشات گرفته از تکنیک نوازندگی بالا و درک و دانش موسیقی یک نوازنده جز است. جان مک لافین (John McLaughin)، ال دی میولا (al di miola) وس مونتگومری (Wes Montgomery)
راک
منشأ راک اولیه را باید در دهۀ ۱۹۵۰، یعنی بعد از جنگ جهانی دوم جست. تألمات روحی و سرخوردگیهای ناشی ازجنگ و برخورد نسل جدید با تفکرات سنتی حاکم برجامعه، موجبات خشم و عصیان در جوانان آن دوره شده بود که باید به طریقی بروز پیدا می کرد و در این راه موسیقی نقش موثری را ایفا نمود و سبکی را بوجود آورد که در ابتدا «راک اند رول» و سپس به اختصار «راک» نام گرفت و ساز گیتار، با توجه به تغیراتی که درآن انجام شده بود و با صدای خاص همراه با افکت های مخصوص به خود، حال و هوای خاصی به این سبک بخشید.
بسیاری معتقدند جیمی هندریکس (Jimi Hendrix) تاثیرگذارترین نوازنده گیتار راک از دهۀ ۱۹۶۰ به بعدبوده و به نوازندگی گیتار الکتریک ابعاد تازه و جدیدی اعطا نموده و تکنیکها و شیوۀ خاص نوازندگی او، موجبات علاقه مندی بسیاری از نوازندگان مطرح امروز به گیتار شده است. هرچند عمر کوتاهی داشت اما میتوان از او به عنوان معلم اول و یکی از پیشگامان نوازندگی گیتار الکتریک نام برد. سبک گیتار راک، به زیر گروههای متعددی تقسیم می گردد که بحث درخصوص شاخصه های این سبکها، مقالی دیگر می طلبد.
از گیتاریستهای برجسته امروز این سبک میتوان به: اینگوی مالمستین (Yngwie Malmsteen)، جو ستریانی (Joe Satriani)، استیو وای Steve Vai))، مایکل آنجلو (Michael Angelo)، اشاره نمود.
چطور سبک گیتار مناسب خود را پیدا کنیم
سبک در نواختن یک قطعه یا یک آهنگ مطرح میشود، بنابراین برای هنرجویی که در آغاز راه قرار دارد، سبک تعیین کننده نیست، چون قبل از انتخاب سبک، هنرجو ابتدا باید نت ها و قوانین اولیه را بشناسد و نت خوانی را یاد بگیرد. پس از آن باید نواختن نت های مختلف روی گیتار، و تکنیک های نواختن گیتار را بیاموزد. در این مرحله هنرجو به تمرین و پشتکار زیادی نیاز خواهد داشت.
تا این مرحله هنوز هنرجو به مرحله ی انتخاب سبک نرسیده است و ممکن است قطعه هایی از سبک های مختلف را برای تمرین بنوازد.
درواقع در ابتدای مسیر هنرجو قطعات ساده و کوتاهی را تمرین میکند که مختص سبک خاصی نیستند، به مرور زمان و با پیشرفت هنرجو، تکنیک های پیچیده تر و قطعات پیشرفته نیز آموزش داده خواهند شد. بعد از این هنرجو با شناختی که از ساز گیتار، سبک ها و نوازنده های مختلف یافته است، میتواند سبک موردعلاقه ی خود را پیدا کند.
پس با این حساب در ابتدای مسیر، شناخت کامل سبک ها و انتخاب یک سبک الزامی نیست.
در انتها لازم است به این نکته نیز اشاره کنیم که نواختن ساز گیتار، تنها گرفتن آکورد و اجرای ریتم نیست، بلکه این ساز توانایی های بسیار زیادی دارد که ریتم و آکورد تنها دو نمونه از انها هستند. سبک پاپ نیز فقط از همین دو توانایی تشکیل نشده و یادگیری آنها برای گیتاریست شدن کافی نیست. برای داشتن سواد موسیقی و بهره بردن از همه توانایی های ساز گیتار لازم است که دیگر تکنیک های سبک پاپ از جمله آرپژ، ملودی و دیگر تکنیک ها را بیاموزید.
سبک های مختلف گیتار
- پاپ
- سنتی
- کلاسیک
- راک
- رپ و هیپ هاپ
- ریتم اند بلوز (آر اند بی)
- جاز
- متال
- بلوز
- کانتری (روستایی آمریکایی)
- امپرسیونیسم
- رمانتیک
- باروک
- مینی مال
- سوینگ
- رگتایم
- پانک
- الکترونیکا
- نغمه ای
- رگه و داب
- بوسانوا
- اکسپریمنتالس
منبع: راهنمای انتخاب سبک در گیتار: کلاسیک، پاپ، فلامنکو، جز یا راک
