کاملترین مجموعه فرهنگ لغات و اصطلاحات کوچه بازاری ایرانی قسمت 51

پَپِه-بی عرضه-پخمه-بی سر و زبان-خجالتی-ترسو

پوشال-چیزهای سبک-میان تهی و بی ارزش

زیر غربالی-دانه هایی که به مرغ و پرنده می دهند

اخت بودن-سازگار و هماهنگ بودن-مانوس بودن

دست به دست دادن-دست عروس را در دست داماد گذاشتن

پارو-زن پیر

خواب آلود-آن که کاملن بیدار نشده است

دخانیات-کشیدنی ها مانند توتون و تنباکو و مانند آن ها

پا به راه-سر به راه-آدم اهل و درست و حسابی

حرام خور-کسی که پای بند به حلال و حرام شرعی نیست-کم فروش-ربا خوار
چربیدن-برتر بودن-پیش بودن

ُک-ت منقار مرغ-تیزی سر چیزی

دو دل-مردد-بی تصمیم

 

آفتاب‌نشین کردن کسی(کسی را از هستی ساقط کردن، خانه‌خراب کردن)

دله-هرزه-چشم چران-پرخور

دله بازی-رفتار آدم دله

روغن زرد-روغن حیوانی

بی تفاوت-بی اعتنا

دستبوس-زیارت-دیدار-شزفیابی

پر پری نشان دادن-کسی را فریب دادن و از راه به در بردن
رد خور نداشتن-قطعی بودن-حتمی بودن-قابل رد نبودن

دله-هرزه-چشم چران-پرخور

(نزد کسبه) نخستین فروش بامداد
پیاله فروش-میخانه چی
زیر چاقی-مهارت
به گوش خر یاسین خواندن-بی اعتنایی کردن به حرف و نصیحت- از این گوش گرفتن و از آن گوش در کردن

حکیم فرموده-فرمان قاطع و لازم الاجرا
 

 

 

آسمان گرفتن-فراگرفته شدن آسمان با ابر یا مه

 

چاله سیلابی-نگا. چاله خر کشی

براه-سازگار-اهل سازش-با گذشت

خر کسی از پل گذشتن-گره کار باز شدن-از گرفتاری خلاص شدن

خیک کسی پر بودن-سیر بودن
انداختن توی هچل-دچار دردسر و ناراحتی کردن
الابختکی(اتفاقی، تصادفی)

پینکی رفتن-چرت زدن

پر پر زده-ور پریده-نفرینی با آرزوی جان کندن کسی

 

به هدر رفتن-تلف شدن-تباه شدن- از دست رفتن

 

 
از چشم افتادن-مورد بی مهری قرار گرفتن-بی‌اعتبار شدن

تیپ یکدیگر زدن-با هم دعوا کردن

چِل بسم الله-لوحه ی کوچکی که در آن آیات قرآن می نوشتند و برای دفع چشم زخم بر گردن کودک می آویختند

جای کلاه سر آوردن-آن قدر ضعیف کش بودن که که اگر از او کلاه کسی را بخواهند سر او را به درگاه برد

پشت پا پزان-آیین و رسم پختن آش پشت پا. آش پشت پا

اِرا(هنگامی که کسی نمی‌تواند و یا نمی‌خواهد به چرایی پاسخ دهد آن را به طنز می‌گوید)
از کاسه درآمده(بیرون‌زده، ورقلمبیده)

خاص و خرجی-ممتاز و معمولی
 

چادر سر کردن-چادر پوشیدن

ژرسه-نوعی پارچه ی نازک-نیم تنه ی بافته از نخ

دله دزدی-عمل دله دزد

بند کشی-پر کردن درزهای آجرها و سنگ ها با سیمان و ساروج

دزد بازار-پر هرج و مرج-جایی که در آن دزدی زیاد می شود-جای بی قانون

چیزی را در کوزه گذاشتن و آبش را خوردن-بی ارزش و اعتبار اعلام کردن چیزی

با ریسمان کسی به چاه رفتن-با اعتماد به کسی به کاری دست زدن

خیره-بی شرم-پر رو
خیط کردن-نگا. خیت کردن
تلپی-برای نشان دادن افتادن بدون مقاومت به کار می رود
خاک به سر شدن-مصیبت زده شدن-داغ دیدن-از فدر و اعتبار افتادن

ریگ تو کفش داشتن-خرده شیشه داشتن-رو راست نبودن-با شیله پیله بودن
ته جرعه-باقی مانده از نوشیدنی

جمع کردن-گرد آوردن

جیر جیر-سر و صدا-فریاد بی هوده-آواز گنجشک و برخی حشرات

رو دست زدن-فریب دادن-خام کردن
تو جوال رفتن با کسی-با کسی به مبارزه برخاستن

بد ذات-بد نهاد-بد گوهر-بد جنس-خبیث

زرد کردن-بسیار ترسیدن-از ترس وادادن-کاری را خراب کردن

انگولک کردن(سر به سر گذاشتن، با انگشت به چیزی ور رفتن، انگشت رساندن)

آدم عوضی(کسی که ظاهرش با باطنش یکی نیست، بدطینت)

ریش از دست کسی خلاص کردن-خود را رها کردن-در رفتن

رو به قبله بودن-در خال مرگ بودن

افتادن دست(از فرط کار زیاد در دست‌های خود احساس خستگی بسیار کردن)

بالا آمدن دل و روده-به حالت تهوع افتادن

از چشم کسی دیدن(کسی را مسئول چیزی دانستن)

 

به تور زدن- به تور انداختن

بد بیاری-بد شانسی-ناسازگاری بخت-چپلی

اسباب زحمت-کسی یا چیزی که موجب دردسر و آزار شود

به زخم خود زدن-دردی را درمان کردن-گوشه ای از گرفتاری خود را سامان دادن

جاپایی برای خود باز کردن-خود را به جایی بند کردن

بزرگداشت-احترام-تکریم

پای چیزی را جور کردن-وسیله ی انجام کاری را فراهم کردن

زیش ریش-تار تار-از هم جدا شده

آلاخون (و) والاخون(دربه‌در، سرگردان، آواره)

چاشنی-آن چه که برای به تر کردن مزه ی غذا در آن می ریزند-آن چه که برای منفجر شدن در چیزی کار می گذارند

به غوره مویز شدن-آموزش ندیده و بی تجربه ادعا داشتن

به زمین انداختن روی کسی-در خواست کسی را رد کردن

پیش خور-از پیش گرفتن حقوق مقرری

به کله ی کسی افتادن-به سر کسی زدن-به وسوسه افتادن

ریش از دست کسی خلاص کردن-خود را رها کردن-در رفتن

زیرش زدن-زیر چیزی زدن

پاکاری-شغل پاکار

در عالم هپروت سیر کردن-دارای خیالات واهی بودن-کاملن بی خبر بودن
احدالناس(کسی، فردی)

 

چال شدن-گود شدن-دفن شدن-در زیر خاک گذاشته شدن

بار-آنچه برای پختن در دیگ بریزند-اجاق

دلچرکی-ناخوشایندی-اکراه

تِر زدن-خراب کردن کار

چله ی کوچک-بیست روز میان هفدهم بهمن و پنجم اسفند

در پوست نگنجیدن از خوش حالی-از شادی سر از پا نشناختن-بسیار شاد بودن

داریه زدن-نواختن داریه-دایره زدن

جر و بحث کردن-مجادله را به درازا کشاندن

التفاتی(داده شده، مرحمتی، اعطا شده)

آب از لب و لوچه‌ی کسی سرازیر شدن-تمایل شدید داشتن-به طمع افتادن

آواز دهل(چیزی که تنها سخن‌گفتن درباره‌ی آن جالب است، نه خودش = چیزی که از آن سخن زیاد می‌گویند اما واقعیت آنچنانی ندارد)

خام طمع-پر طمع و حریص-پر توقع

توپ بستن به مال-حیف و میل کردن مال-ولخرجی کردن

 

درگذشت-مرگ

پرداخت کردن-صیقل دادن-جلا دادن

به تنگ آوردن-به ستوه آوردن-خسته کردن

خنده ی قبا سوختگی-خنده ای که برای پنهان کردن خشم و کینه می کنند

چادر سر کردن-چادر پوشیدن
دک شدن-جیم شدن-ناپدید شدن

آغا‌پنبه(زن بسیار سفیدرو، عروسک پنبه‌ای)

چاک دادن-شکافتن-پاره کردن

پشت سر کسی ایستادن-از کسی پشتیبانی کردن

تخته زدن-پنبه زدن

بزن قدش-دعوت به دست دادن برای نشان دادن توافق و همدلی

 
پی نخود سیاه فرستادن کسی-کسی را از سر خود باز کردن

 

زبان مو درآوردن-بسیار گفتن و نتیجه نگرفتن
پی جور شدن-دنبال نمودن-جستجو کردن

خریت-نادانی-حماقت

دست به ریش گرفتن-ضمانت و تعهد دادن

دستی دستی-به دست خود-آگاهانه-عمدی

راست رو-رو به رو-مقابل

تار و مار-متفرق-پراکنده

پیش خودمان بماند-به کسی مگو-نشنیده بگیر

از خنده روده بر شدن-از شدت خنده بی‌حال شدن

تَک سرما شکستن-از شدت سرما کاسته شدن
ذلیل شدن-خوار و زبون شدن-بیچاره شدن

حاضر جواب-کسی که برای هر موردی پاسخ آماده دارد

خزانه کردن-نشاء و قلمه ی درختی را در زمین کاشتن تا پس از سبز شدن در جای دیگر بنشانند

خُردمُرد-شکسته و ریزه میزه

ازراه‌نرسیده(در همان لحظه‌ی رسیدن، به مجرد ورود)

 

آلبالو گیلاس چیدن-نگاه کردن و ندیدن
بد حرف-کسی که پیوسته حرف های زشت می زند

دنده چاق کردن-سرعت گرفتن به هنگام رانندگی

خوش بیار-آن که کار و روزگار بر وفق مرادش می گذرد-خوش شانس

چموش-سرکش-یکدنده

خش افتادن-خراش افتادن

رعیت داری کردن-حراست کردن از زیردستان-مورد نوازش و محبت قرار دادن زیردستان

چاشنی زدن-ریختن یا زدن چاشنی به غدا

بچاپ بچاپ-اوج سوء استفاده و دزدی

بی چشم و رو-ناسپاس-حق ناشناس-ناشکر

جفت و جلا-تکاپو و تلاش-دوز و کلک
جالباسی-کمد لباس-جا رختی

چفت-چسیده-تنگ-زنجیر در

دست به دست کردن-تردید کردن-کوتاهی کردن-وقت کشتن

پیشمرگ-فدایی-کسی که برای مرگ پیشقدم می شود

دقه-دقیقه

چندش شدن-حالت چندش دست دادن

چس ناله-آن و ناله ی ساختگی برای جلب توجه

 

دل و جگر زلیخا-تکه تکه-پاره پاره

خرده شیشه داشتن جنس کسی-بدحنس بودن-آب زیرکاه بودن

تخم دو زرده-چیز بسیار عزیز و گرامی

 

دست انداز-ناهمواری راه و جاده

 

دنبال نخود سیاه فرستادن کسی-کسی را از سر وا کردن-به دنبال چیزی واهی فرستادن

از سر دست(کار یا سخنی که فورا و بدون تامل بکنند یا بگویند)

 
بلند شدن زیر سر کسی-با کسی سر و سری داشتن-تحریک شدن

آقبانو-نوعی پارچه‌ی نخی نازک

تنبل خان-تن پرور

چاچول-حقه باز-شارلاتان

تیک تیک لرزی-دن به شدت لرزیدن

 

خداحافظی کردن-به درود گفتن

زیر سبیل گذاشتن-تحمل کردن-به روی خود نیاوردن

ژوکر-آدم همه فن حریف

از حال رفتن(بی‌حال شدن، غش کردن)

جوغ-جوی آب

درآوردن دلی از عزا-پس از مدت ها گرسنگی غذای مفصل و مطبوعی خوردن-به خوشی و راحتی ساعتی را گذراندن

دوسیه-پرونده

پادرختی-میوه های خراب شده که خود از درخت می افتند

بیا برو-رفت و آمد بسیار-معاشرت فراوان

از زیر سنگ در آوردن(چیزی را هر چند نایاب و تهیه‌اش دشوار باشد به دست آوردن)

دستبوس-زیارت-دیدار-شزفیابی

بیعار-کسی که شرم و ننگ نمی شناسد و از سرزنش شرمنده نمی شود

جفتک زن-لگد زن
تخم مرغ کسی زرده نداشتن-حقه باز بودن
روشن شدن-نشئه شدن-مست شدن-سرحال آمدن

پا سوخته ی کسی شدن-عاشق کسی شدن-زیان بردن به علت دوستی با کسی

پیش و پس کار را نگاه کردن-جوانب کار را سنجیدن

به تر تر افتادن-اسهال گرفتن-دچار شکم روش شدن
آینه‌ی بخت(آینه‌ای که داماد همراه شمعدان برای عروس می‌فرستد)
باغ وحش-جایی برای نگهداری انواع حیوانات غیر اهلی
خط خطی-درهم-خراب-متشنج-با خطوط زیاد روی آن ناخوانا شده

خدا به دور-پناه بر خدا

جرات کردن-گستاخی کردن-دلیری کردن

خانه به دوشی-بی خانمانی-آوارگی

بند دل پاره شدن-بسیار ترسیدن-به وحشت افتادن

زیر قول خود ردن-به گفته ی خود عمل نکردن-عهد خود را شکستن

استخوان‌فروش(ستایشگر آبا و اجداد)

حلیم روغن خوردن-کنایه از تشنگی بسیار داشتن
 

خان خانم ها-محترم ترین خانم ها-بیش تر به دختر بچه گفته می شود

تریش-پارچه یا پوست بلند و باریک

روی باد هوا بودن-سست و بی پایه بودن

 

روی هم رفته-جمعن-بر روی هم

اصل‌ کاری-مهم‌ترین چیز یا شخص

پولکی-آن که پول را دوست دارد-آن که رشوه می گیرد-آن چه که با گرفتن پول انجام گیرد

حق و حساب دادن-رشوه دادن-آجیل دادن

تزریقات-بخش ویژه ی تزریق آمپول

چیلک دان-چینه دان

چار چنگولی-سفت و محکم-با دست ها و پا ها

پس گردنی-زدن با کف دست به پشت گردن کسی

پا روی هم انداختن-بی خیال بودن-بی توجه بودن

 

 

بوق کسی را زدن-از مقام افتادن-از دور خارج شدن

چیزیش شدن-رازی در دل داشتن-حال غیر عادی داشتن

اخت شدن با کسی-مانوس شدن با کسی

انداختن پشت گوش(سهل‌انگاری کردن، دیر انجام دادن، کوتاهی کردن)

پیچ و خم خوردن-پیچ و تاب خوردن

آلاخون (و) والاخون(دربه‌در، سرگردان، آواره)

جد کمر زده-در نفرین به سید می گویند-یعنی جدش او را به سزایش برساند
دم ِ بخت-دختری که به سن ازدواج رسیده است

پیداش شدن- آفتابی شدن-ظاهر شدن

جوخه-کوچک ترین یگان نظامی شامل هشت نفر

صدایی برای نهیب زدن و راندن سگ

 

 
داد و بی داد-جار و جنجال-هیاهو

پای کسی لب گور بودن-به آخر عمر رسیدن-بسیار پیر شدن
دروازه بان-محافظ دروازه در فوتبال-گلز

دربست-یک جا-به طور کامل-به طور کلی

بیخ گیس ماندن- بیخ ریش ماندن

تناسب داشتن (چیزی) به کسی

آینه‌ی زانو-برآمدگی زانو

پس دیدن هوا-اوضاع را نامساعد دیدن-احساس خطر کردن

تن زدن-سرپیچیدن-نپذیرفتن

اختر شمردن(شب‌بیداری)

دهن کجی کردن-ادا و شکلک در آوردن برای مسخره کردن-بی اعتنایی کردن
تمرگیدن-با تحقیر و خشونت نشستن
رفتن گوش-ناراحت شدن گوش از سر و صدا

دلبخواهی-دلبخواه

دوره ی آخرالزمان-روزگار آشفته و پر ظلم و فساد

تخمی-به درد نخور-بی مصرف

از زور پسی(از روی ناچاری، اجبارن)

جالباسی-کمد لباس-جا رختی

باز نشسته ک-سی که بدلیل پیری و یا علل دیگر از کار کردن دست کشیده است و حقوقی دریافت می کند

اهل هیچ فرقه‌ای نبودن(به کارها و چیزهایی که ناباب شمرده می‌شوند معتاد نبودن)

تَپ تَپ-آواز خوردن چیزی به چیز نرم

چقال-مهمل بقال

به تنگ آمدن-به ستوه آمدن-خسته شدن

حقه به کار زدن-نگا. حقه به کار بردن

اسباب‌چینی(دسیسه‌چینی، توطئه‌چینی)

آب از لب و لوچه‌ی کسی سرازیر شدن(تمایل شدید داشتن، به طمع افتادن)

زاهرو-دالان-سرسرا

 

دست راستی-از جناح راست-موافق حکومت

 

دو رویی-تزویر-عدم صمیمیت

بابت-مورد-زمینه-موضوع

رده-حرف زشت یا نامربوط

در آوردن تقلید-ادای کسی را در آوردن-مسخره کردن

احتیاطی-نجس-ناپاک
رنگ شدن-گول خوردن

اسم شب-کلمه‌ی رمز برای عبور به هنگام شب

چسی مالیات داره-به کسی می گویند که قمپز در می کند

رو کردن-روی آوردن-آشکار کردن-به رخ کشیدن

 

بَهمان-فلان

پیله کردن به کسی-با مزاحمت اصرار و پافشاری کردن به کسی-پاپی کسی شدن

ریغ افتادن-اسهال گرفتن-به تر و ور افتادن

پای کسی نشستن-در انتظار وصل کسی بودن

ار زبان کسی-از قول کسی

از صرافت چیزی افتادن(از انجام کاری منصرف شدن)

زیادی کردن-زاید بودن-غیر لازم بودن

خون جگر-رنج بسیار-غم فراوان

حاجی ارزانی-گران فروش
روی آب نشستن-سوار قایق یا کشتی شدن

 

 
بی سکه-بی اعتبار

خواب زده-خواب آلود-خواب گرفته
پَخ-مسطح-بی ژرفا

پیش قسط-پرداختِ پیش از آغاز قسط بندی

خوشمزگی-شوخی کردن-بذله گفتن

 

پیاز مو-ریشه و بیخ مو

زوار در رفته-پیر و فرسوده-به درد نخور-اسقاط

به توپ بستن-باران گلوله ی توپ بر جایی ریختن

حاجی لک لک-لک لک-شخص بلند قد

آش دهن‌سوز-هر چیز مطلوب و پسندیده

خاور زمین-قاره ی آسیا

چار انگشتی-آدم بی دست و پا-چلفتی

حالی شدن-فهمیدن-درک کردن

چیزی را به کسی زهرمار کردن-مانع از لذت بردن از چیزی شدن

خیسیده-چیزی که آب در آن نفوذ کرده است

 

اهل نشست(تارک دنیا، گوشه‌نشین)
آب و رنگ(طراوت و شادابی)

جد کمر زده-در نفرین به سید می گویند-یعنی جدش او را به سزایش برساند

پِتل پُرت-بیان عامیانه ی پترزبورگ-جای بسیار دور

از زمین سبز شدن(ناگهان و بی‌خبر پدیدار شدن، به‌طور غیرمنتظره حاضر شدن)

بدون معطلی-بی درنگ-فورا

حرف-سخن-گفتار-کلام

حضوری-رو در رو

دم کوتوله-کوتاه قامت-چیز کوچک

 

پوست و استخوان شدن-بسیار لاغر شدن

بی سر و پا-پست-فرومایه

بار و بندیل-اسباب و بساطی که کسی با خود می برد

از بز حرام‌زاده‌تر(سخت‌گریز و حیله‌گر)

راه پیدا کردن-جستن راه حل برای مشکل-به نحوی در جایی وارد شدن

چندش شدن-حالت چندش دست دادن
استخوان ترکاندن-رشد ناگهانی اندام پس از رسیدن به سن بلوغ

از دور دستی برآتش داشتن(آشنایی سطحی و ناکافی با چیزی داشتن)

آهوی مانده گرفتن(بی‌انصافی کردن، عاجزکشی کردن)