مجموعه ای از اصطلاحات عامیانه و کوچه بازاری ایرانی قسمت 213

بچه ننه-بچه ی لوس و نازک نارنجی

اله و بله کردن-لاف زدن-چنین و چنان گفتن

جن زده-دیوانه

زیر گوش کسی زدن-به کسی سیلی زدن

تق و لق-بی رونق-کاسد-بی مشتری

خدا-بسیار زیاد-فراوان

چهار قُل-چهار سوره ی قرآن که با قُل آغاز می شود

بیسار-فلان
خس و خاش-آشغال-خس و خاشاک

از قرار-ظاهرن-آن‌طور که پیدا است

اوت بودن-بی‌خبر بودن-از مرحله پرت بودن

استخوان جلوی سگ انداختن-با بخششی ناچیز دهان کسی را بستن

آلونک‌نشین(ساکنان حواشی شهرها که در اتاقک‌های آلونک‌وار زندگی می‌کنند)

تته پته-لکنت زبان

بار آوردن-تربیت کردن-ایجاد کردن-تولید کردن-نتیجه دادن-سبب شدن
خواب به خواب شدن-خواب از سر پریدن-بدخواب شدن
دهان به دهان گذاشتن-دهان به دهان شدن

اَخ (به زبان کودکان)(بد، بدطعم)

چلو کباب-غذایی مرکب از چلو و کباب

آتش به مال خود زدن(کالایی را بسیار ارزان فروختن)

از منبر پایین آمدن(از پرچانگی دست برداشتن، سخن را به پایان آوردن)

چیز سرش بشو-آدم چیز فهم
زحمت دادن به خود-خود را به زحمت انداختن

دمپایی-کفش راحتی خانه

بی بخار بودن-بی عرضه بودن-ناتوان بودن

خوش نشین-کسی که هر جا خواست اقامت می کند-ساکنان غیر زارع ده

پیش قسط-پرداختِ پیش از آغاز قسط بندی

این خاکدان(دنیا)

 

اجاق کسی کور بودن-نازا بودن-بی فرزند بودن

رو کردن-روی آوردن-آشکار کردن-به رخ کشیدن

بد جنس-بد ذات-بد نهاد-فرومایه

پیه سوز- پی سوز

خبر چین-سخن چین-جاسوس

 
از دهان مار بیرون آمدن(هیچ کجی در کسی نبودن، راست بودن)

انگولک کردن(سر به سر گذاشتن، با انگشت به چیزی ور رفتن، انگشت رساندن)

بی در و پیکر-ولنگ و واز-بی حساب و کتاب-بی نظم و قاعده

بازداشت-توقیف موقت-موقتا زندانی کردن

چیزی-فاصله ای-راهی-زمانی

تاپ و توپ-سر و صدای ضربه-داد و فریاد
زار-کوتاه شده ی زایر

چانه لغ-نگا. چانه شل

زبان گرفتن-لکنت زبان-از حالات و گفتار مرده یاد کردن و دیگران را گریاندن

آب‌کور(کسی که سودش به دیگران نمی رسد)

چله داری کردن-مراسم عزای چهلم کسی را به پا داشتن

چراغ چشمک زن-چراغی که خاموش و روشن می شود

 
زمزمه کردن-زیر لب خواندن-ترنم کردن

 

از خجالت آب شدن-بسیار شرمنده شدن

چای کاری-کشت و زرع چای

آلونک‌نشین(ساکنان حواشی شهرها که در اتاقک‌های آلونک‌وار زندگی می‌کنند)

تر و تازه-شاداب-شسته و رفته

انگشتر پا(چیز بی‌ارزش)

آبدوغ خیاری-بی ارزش-بی اعتبار

 
انسان بودن-شریف و درست بودن
دمپایی-کفش راحتی خانه

خوشا به حال ماهی-خیلی تشنه ام
دقه-دقیقه
چس دماغ-پر افاده-پر ادعا

از ترس مار توی دهان اژدها رفتن-از باران به ناودان پناه آوردن

 

چاله خر کُشی-یکی از گودهای تهران که پناهگاه مردم فقیر و بی نوا بود
زار-نا به سامان-خراب-بد
چوب کاری کردن-از کسی پذیرایی زیاد کردن-به کسی محبت بسیار کردن-کتک زدن بیش از حد

پشت چشم آمدن-ناز و افاده کردن- ابرو نازک کردن
آش و لاش-به‌کلی متلاشی‌شده-له‌ولورده
پس انداز-پول کنار گذاشته شده-صرفه جویی

آلکلی-معتاد به الکل

روان کردن-از بر کردن

روی کسی نشدن-خجالت کشیدن

التفاتی-داده شده-مرحمتی-اعطا شده
دود و دم داشتن-بساط چای و قلیان یا تریاک گستردن

پیچ افتادن در کار-گره خوردن کار-مشکلی در کار پیدا شدن

دیوان بلخ-جای بی انصافی و ستم رانی
دَم ِ پَر کسی رفتن-نزدیک کسی رفتن-به کسی پناه بردن
حرص کسی را درآوردن-کسی را خشمگین کردن

دمدمی-دو دل-مردد-کسی که هر ساعت خوی و حالت دیگری دارد

چرند گفتن-نگا. چرند بافتن
الیسون و ولیسون(وردی است که برای کسانی که منتظرشان هستند می‌خوانند)

تازه عروس-دختری که تازه ازدواج کرده است

چاله چوله-جای پر از گودال-زمین ناهموار

انگشت بر چشم نهادن-پذیرفتن-مسلم دانستن

جا گرفتن-مستقر شدن-پنهان شدن

پدر کسی در آمدن-بسیار اذیت شدن-دخل کسی آمدن

تو ریختن دل-سخت نگران شدن و ترسیدن بر اثر شنیدن خبر ناگوار

 

در رفتن با کسی-رفع اختلاف کردن با کسی-آشتی کردن

دست خالی برگرداندن-نا امید کردن-پاسخ رد دادن

دست بالا کردن-پیش قدم شدن-آستین بالا زدن

حق و حساب دان-لوطی منش-پای بند به آداب و رسوم اجتماعی

به آتش کسی سوختن-به مکافات خطای دیگری مجازات دیدن
 

توپ زدن-روی دست حریف برخاستن-کلک زدن

پشت چشم کسی باز ماندن-انگار نه انگار-برای کسی فرقی نداشتن

 

 

خرپا-چوب بندی زیر سقف یا پل

این کلاه آن کلاه کردن(قرضی را با قرض دیگری پرداختن، از ریش برداشتن روی سبیل گذاشتن، کلاه تقی را سر نقی گذاشتن)

دل ای دل کردن-آواز اندوهگین خواندن
از خدا خواستن-در برابر پیشنهاد یا کاری قرار گرفتن که خود شخص در آرزویش بوده است

پساب-آبی که پیش از این در آن چیزی خیسانده یا جوشانده باشند

 

پلکیدن-در جایی رفت و آمد کردن-آهسته و آرام رفتن-ول گشتن
زالو انداختن-کرم زالو به تن بیمار انداختن تا خون فاسد را بمکد
آب از گلو پایین نرفتن(غصه و ناراحتی شدید داشتن)

بازجویی کردن-تحقیق و بررسی کردن

دق کُش-آن که از غصه و اندوه بسیار بمیرد

خط انداختن-خراش به جا گذاشتن

تک مضراب زدن-سخن ناموافق و ناهنجار گفتن

چار چشم-کسی مه عینک می زند

آفتاب گز کردن(ولگردی کردن)

چراغ پیه سوز-چراغی فتیله ای که سوخت آن از پیه بود

آشوب شدن دل(دچار تهوع شدن)
آشنا روشنا(دوست آشنا)

دهان کسی بوی شیر دادن-با وجود کوچکی کار بزرگ کردن و نتوانستن

خز گیر آوردن-نگا. خر گرفتن کسی

پاشنه نخواب-کنایه از مویی که از نیمه ی پشت بریده و سر آن رو به بالا باشد

ابرو تنگ کردن-ناز و غمزه نمودن-افاده و بی‌اعتنایی کردن

دایر کردن-بر پا کردن-رواج دادن-آباد کردن

زهر چشم از کسی گرفتن-ترساندن-چنان تنبیه کردن که دیگر جرات تکرار خطا نباشد

 
چرند گفتن-نگا. چرند بافتن

جور شدن-اخت شدن-انس گرفتن-هماهنگ شدن

دنبال کسی فرستادن-کسی را احضار کردن

دست چین-گزیده-منتخب

دک و دنده-بالا تنه
زبان درازی-گستاخی در سخن گفتن-عمل آدم زبان دراز

تنگاب آمدن-به جان آمدن
دود شدن و به هوا رفتن-گم و ناپدید شدن-آب شدن و به زمین فرو رفتن-محو و نابود شدن
بر وفق-مطابق-موافق
از شیر مرغ تا جان آمیزاد-از سیر تا پیاز

دُنگی-دانگی
چشم و دل کسی دویدن-حریص بودن

پیش بُر-کسی که زود کار را پایان می دهد

چل و چو انداختن-منتشر کردن شایعه

دل کسی برای چیزی لک زدن-بسیار آرزومند چیزی بودن-سخت در حسرت چیزی بودن

خاله زنک-زن امل و دنیا ندیده-بی سواد و عامی-کسی که همواره درباره ی دیگران حرف می زند

رسانه-وسیله ی ارتباطی

دنده چاق کردن-سرعت گرفتن به هنگام رانندگی

 

خرکار-پرکار

 

 
فرسوده و خراب شدن
خرابی بالا آوردن-کثافت کاری کردن-آلودن بستر یا لباس

خودسر-گستاخ-سرکش

بازاریاب-کسی که کارش پیداکردن مشتری برای کالای خاصی است
جز جگر-سوختگی دل بر اثر اندوه و مصیبت

آفتابه‌آب‌کن(پست ترین نوکر)

چرب کردن سبیل-رشوه دادن-حق السکوت دادن

 

بکسل کردن-چیزی را به دنبال خود کشیدن و بردن
از زورِ-از شدت-از بسیاری

خواب و خوراک-خورد و خواب
دهان به دهان شدن-بحث و مجادله کردن-با پست تر از خود جر و بحث کردن

روکاری-کار روی بنا یا چیزی

چُرتی-اهل چرت زدن-ضعیف-مردنی

جَخ-تازه-هنوز-فوقش

پشتک چار کش-نوعی بازی که کسی خم شده و کسی از پشت بر کمر او می جهد-جفتک چارکش

اما توی کار آوردن(شک و تردید درست کردن، اشکال‌تراشی کردن)

دردسر تراشیدن-ایجاد زحمت و گرفتاری کردن

افطاری(خوراکی که برای گشودن روزه می‌پزند)

بخور و نمیر-مقداری از غذا که تنها برای ادامه ی زندگی کفایت می کند

چل و چو افتادن-شایعه در دهان مردم افتادن

 
چه غلط ها !-چه فضولی ها !
دزدی گرگی-دله دزدی

 
پیشنهاد-طرح

حکیم جواب کرده-یتیم

آسمان به زمین آمدن-رویدادی مهم و عجیب پیش آمدن

ریزه خورده-خرده ریزه-وسایل کم بهای خانه

خر کسی رفتن-دارای اهمیت و اعتبار بودن

چه کشکی چه پشمی !-در هنگام انکار گفته می شود
زیر ِ گوش-سخت نزدیک-دم دست
برداشتن-قبول کردن-اختیار کردن
خیط کردن-نگا. خیت کردن
روزه ی کله گنجشکی-روزه ای که بچه ها تا نیمه های روز می گیرند

پشت گوش فراخ-تنبل-اهل مسامحه و کوتاهی

اشکنک سرشکنک داشتن-با خطر همراه بودن

ریسه رفتن-احتیار از دست دادن و پیچیدن نفس در گلو بر اثر خنده یا تاثر
از چشم کسی برق پریدن(شدت ضربه‌ای را که به کسی وارد شده است نشان می‌دهد)

دل و دماغ-دل و حوصله

زیر گوش کسی زدن-به کسی سیلی زدن
از این حَسن تا آن حَسن صد گز رسن-در باره‌ی دو چیز گویند که ظاهری یکسان و بهایی بسیار متفاوت دارند
دل کسی را به دست آوردن-کسی را با نیکی و محبت از خود خشنود کردن
اوت کردن-بیرون انداختن-بیرون کردن

دفتر یادداشت-دفتر ثبت رئوس مطالب که جنبه ی یادآوری دارد
دفتر یادداشت-دفتر ثبت رئوس مطالب که جنبه ی یادآوری دارد

از بای بسم الله تا تای تَمَت(از اول تا آخر، از سیر تا پیاز)

چنگ به دل نزدن-ارزش نداشتن-قابل اعتنا نبودن-جالب نبودن

از کسی کشیدن-از کسی رنج کشیدن

زانو انداختن شلوار-کش آمدن پارچه ی شلوار در قسمت زانو

 
دون پاشیدن-دانه دادن به پرندگان-در باغ سبز نشان دادن-وعده دادن

پاگیر کسی شدن-ناخواسته رنجی به کسی رسیدن

 

خوردن کسی با نگاه-نگا. با نگاه کسی را خوردن

چنار عباس علی-متلک بد

ته چین-نوعی پلو که در آن گوشت بره یا مرغ پخته را در ته دیگ می گذارند

حساب بالا آوردن-بدهکار شدن

آدم سر به راه-شخص خوب و نجیب-کسی که مزاحم دیگران نیست

خانه به دوش-بی خانمان-آواره
تِلِک و تُلُک-کار مختصر و محقری داشتن
 

دو شکمه-آن که در بازی به جای دو نفر بازی می کند

از جا در رفتن-کنترل خود را ناگهان از دست دادن-ناگهان خشمگین شدن

چرت زدن-گرفتار غلبه ی خواب بودن

به حال آوردن-به هوش آوردن-به کسی شور و حال دادن

خوش سر و زبان-خوش سخن-شیرین گفتار-حراف

از آب گل آلود ماهی گرفتن(از اوضاع درهم و آشفته بهره گرفتن)

از کرگی دم نداشتن خر(نهایت پشیمانی و انصراف از ادامه‌ی کاری)

 

 
بلبل زبانی کردن-شیرین زبانی کردن-حاضر جوابی کردن-پرحرفی کردن
 

 

چتولی نشستن-جمع و جور نشستن

جارچی-کسی که حرف در دهانش بند نمی شود-دهن لق

دم کسی لای تله گیر کردن-دچار سختی شدن-به بلا گرفتار شدن
خنزرپنزری-کسی که چیزهای خرده ریزه و کم بها می فروشد

تق و توق-سر و صدای کار یا حرکت

پشه کسی را لگد زدن-با دردی اندک بنای گله و زاری گذاشتن

پا خوردن فرش-نرم و لطبف شدن فرش بر اثر رفت و آمد بر آن

حیوونی-نگا. حیوانکی

پیش پای کسی-لحظه ای پیش از آمدن کسی

 

اصل‌ کاری-مهم‌ترین چیز یا شخص

خوش آب و هوا-معتدل-کنایه از جایی که در آن وسایل خوشی فراهم باشد

در چاه افتادن-فریب خوردن

رفع و رجوع کردن-حل کردن-فیصله دادن

 

خوش برش-جامه ای که اندازه و برازنده ی قامت دوخته شده است

 
پادرازی-نوعی شیرینی به اندازه ی کف پا

پاکار-امر بر-پادو-مباشر

آتو-بهانه-دستاویز-نقطه‌ضعف

خُل-نیمه دیوانه-سفیه

تکلیف شدن-به سن بلوغ رسیدن

در آش رشته گوشت دیدن-چیزی غیرمنتظره و دور از انتظار دیدن
پاتوغ-محل گرد آمدن
دست برداشتن-صرف نظر کردن-چشم پوشی کردن-به حال خود رها کردن

ته گیلاس-نوشیدنی کمی که ته گیلاس مانده است

دنبه تاو دادن برای کسی-به کسی بی اعتنایی کردن-فخر فروختن به کسی

ردیف کردن-جور کردن-آماده کردن

خط آوردن-مدرک کتبی ارایه کردن

اما توی کار آوردن-شک و تردید درست کردن-اشکال‌تراشی کردن

به نعل و به میخ زدن-دو جانبه رفتار کردن-نه سیخ بسوزد نه کباب

پر و پاچه ی کسی را گرفتن-بر کسی خشم گرفتن-به کسی دشنام دادن

جامهر-کیسه ای که مهر نماز را در آن می گذارند.

زیپو-بی رنگ و رو-بی رمق-رقیق و بی مزه

دو شکمه-آن که در بازی به جای دو نفر بازی می کند

پیشمرگ-فدایی-کسی که برای مرگ پیشقدم می شود

بند زدن-به یکدیگر وصل کردن-به هم چسباندن

از خر شیطان پایین آمدن(از لجاجت دست برداشتن، از تصمیم نادرستی منصرف شدن)

به روز کسی افتادن-وضعی مانند وضع کسی پیدا کردن
پیشت-آوازی برای راندن گربه

چموش-سرکش-یکدنده

از پا ننشستن-سماجت ورزیدن-از کوشش دست نکشیدن
آدم بی‌سر و پا-متضاد آدم درست‌وحسابی
چهار خانه-شطرنجی-خشت خشتی

از دور دستی برآتش داشتن-آشنایی سطحی و ناکافی با چیزی داشتن
اکبیری(زشت، بی‌ریخت)
خرچنگ قورباغه-کج و معوج-درهم و برهم

دست بالا را گرفتن-حداکثر را فرض کردن

 
زیر دماغ کسی سبز شدن-ناگهان در برابر کسی حاضر شدن

خوش خرید-کسی که چانه نمی زند و نقد معامله می کند

تسمه ای-آدم لاغر و باریک ولی نیرومند

آک‌بند(نو واستفاده‌نشده، هنوز از جعبه بیرون‌آورده‌نشده، دست اول)
آنجا رفتن که عرب نی انداخت(به جایی دور و بی‌بازگشت رفتن)

چول-بیابان

بد معامله-آن که در معامله ناراستی کند

آجرپاره(جواب کسی که به‌جای بله می‌گوید آره)

از سر کسی افتادن-عادتی را ترک کردن

به روز کسی افتادن-وضعی مانند وضع کسی پیدا کردن
اشتباه لپی(اشتباه لفظی)

از چشم کسی برق پریدن(شدت ضربه‌ای را که به کسی وارد شده است نشان می‌دهد)

چاق شدن قال-گرم شدن دعوا-اوج گرفتن بگو و مگو

اجابت کردن معده-قضای حاجت

بنگی-معتاد به حشیش

 

آدم دو قازی-شخص بی‌سروپای بی‌ارزش

دم زدن-حرف زدن-اعتراض کردن-جیک زدن

خایه ی چپ کسی بودن-به تمسخر: نزد کسی اعتبار و احترام داشتن

دبش-گس-دارای مزه ی ترش و گزنده

برقی-دستگاهی که با برق کار می کند-به سرعت-با شتاب

تو نگو من بگو-مشاجره-بحث

زیگزاک-خط شکسته-کنگره دار

از دیوار مردم بالا رفتن-دزدی کردن

آبی از کسی گرم نشدن(بهره‌ای از کسی نبردن)

دلسرد کردن-ناامید کردن

خیط شدن-نگا. خیت شدن

افتادن تشت کسی از بام-رسوا شدن-باز شدن مشت کسی

خدا رسانده-مفت و مجانی به دست آمده
دو علی گلابی آمدن-بچه ترساندن-تهدید توخالی کردن-توپ و تشر آمدن

اسرار مگو(حرف‌های ناگفتنی)

چیز-آلت تناسلی
جنب و جوش-فعالیت-کوشش و تقلا

به روی خود نیاوردن-اهمیت ندادن-به سکوت برگزار کردن-خود را به آن راه زدن

اَخ (به زبان کودکان)(بد، بدطعم)

استکانی زدن(می‌خوارگی اندکی کردن)

 
درس گرفتن-پند آموختن-عبرت گرفتن

از بن گوش(کمال بندگی و خدمتکاری)
بازوبند-نواری که به نشانه ی معینی بر بازو می بندند

ریش و گیس بافتن-با هم مشورت کردن-عقل ها را روی هم ریختن

تاب برداشتن-خم شدن-شکم دادن-لوچ شدن چشم

پای خود را جای پای دیگری گذاشتن-از کسی تقلید کردن

خر آوردن-بدبخت شدن

ژست گرفتن-به بدن و چهره ی خود حالت ویژه ای دادن

خاصه فروش-فروشنده ی جنس های مرغوب و برگزیده

آلت فعل-وسیله‌ی انجام کار

تا فیها خالدون-تا پایان-همه و همه

آغبانو(لقبی برای زنان محتشم و بزرگ)
دستی-به عمد-از روی تعمد

حبه-پاره ی شکسته از قند یا نبات

چای کار-کشت کننده ی چای

افتادن تشت کسی از بام-رسوا شدن-باز شدن مشت کسی

پیزر در جوال گذاشتن-در فریبکاری مهارت داشتن

تیغ کسی بریدن-اعتبار و زور داشتن- خر کسی رفتن

از خجالت کسی در آمدن(محبت کسی را جبران کردن)

خنِس و فنِس-گرفتاری و ناراحتی

چندش-لرزش ناگهانی بدن-حالت نامطبوع

پالان کسی کج بودن-پاکدامن نبودن-ناپارسا بودن

چاخان کردن-دروغ گغتن-چُسی آمدن
اَنَک کردن(تحقیر کردن، خجالت دادن)
چراغانی کردن-جشن گرفتن

بکُش بکُش-دعوا و مرافعه جمعی تا حد کشتن

خاله گردن دراز-شتر-آدم فضول که در هر کاری سرک می کشد

اَجق وَجق-چیزی با رنگ‌های تند و زننده-دارای ترکیب ناهماهنگ
ریز بینی-نکته سنجی-دقت
دست و پا توی هم رفتن-بی پول شدن-گرفتاری مالی پیدا کردن

پس گوش انداختن-مسامحه کردن-به تاخیر انداختن
رده-حرف زشت یا نامربوط
دال به دال-پشت سر هم
آوردن-باعث شدن-ایجاد کردن

ریغماسی-ضعیف و مردنی-مریض و کم مقاومت

دو پشته-دو ردیفه-دو ترکه
دنیا دیده-آزموده-سرد و گرم چشیده

راست شدن-رو به راه شدن

تیغ زن-کلاه بردار-گوش بر

دست بده داشتن-بخشنده بودن

پشکل برچین-سخت بی سر و پا-بسیار حقیر
آهن کهنه به حلوا دادن-معامله‌ی پرسود کردن

بی سکه کردن-بی ارزش کردن-بی اعتبار کردن

پیاز خرد نکردن به ریش کسی-از کسی ترسی نداشتن-به کسی اعتنایی نداشتن

بجایی رسیدن-به مقصود رسیدن-مقام یافتن

 

حوصله ی سر خاراندن نداشتن-گرفتاری و کار زیاد داشتن

خیط کردن-نگا. خیت کردن
از سر باز کردن(دور کردن، رفع مزاحمت کردن)
تو سر چیزی زدن-از ارزش واقعی چیزی کاستن

 

دست دست کردن-تردید داشتن-وقت کشتن-وقت را هدر دادن

جیز شدن-سوختن در زبان کودکان
این تو بمیری از آن تو بمیری‌ها نیست-از این گرفتاری به‌سادگی دفعات پیش رها نمی‌توان شد
چل و چو-خبر دروغ-شایعه

افتادن تشت کسی از بام(رسوا شدن، باز شدن مشت کسی)

به ریش کسی خندیدن-کسی را مسخره کردن

رویم به دیوار-هنگام گفتن مطلب ناخوشایندی می گویند

آب حیات(عشق و محبت، دهان معشوق)

استخوان‌بزرگ(شخص دارای اصل و نسب)

رو راست-پوست کنده-آشکارا-صریح-بدون ابهام

از چیزی (کسی) متنفر و بیزار شدن
تا برداشتن-تا شدن-خم شدن

زار-کوتاه شده ی زایر
دست از جان شستن-از جان گذشتن-پروای جان نکردن

با سر رفتن-کنایه از داشتن نهایت شوق و اشتیاق برای کاری یا چیزی

بد زبان- بد دهن
انگشت به دهان نهادن(متحیر ماندن)

پدر سوخته-بد سرشت-بسیار زرنگ و رند
پاپی بودن-دنبال کردن-اصرار ورزیدن

 
پیش بینی کردن کار یا شخصی