فهرست فرهنگ لغت مردم کوچه بازار مردم ایران قسمت چهارم

خراب شدن بر سر کسی-نزد کسی بار و بندیل گشادن و ماندن

خانم آوردن-پا اندازی کردن

دادار دودور-عِرض و ناموس زن-آلت تناسلی مرد-هارت و پورت

اوقات‌تلخی(ترش‌رویی، عصبانیت)

 

زیر چاق بودن-برای کاری آماده بودن-کاری را بلد بودن

چانه انداختن-جان کندن-حرکت پیش از مرگ

جیگر-نگا. جگر-خطابی میان دوستان صمیمی به معنی عزیزم-عزیز دلم

پنجه ی ابوالفضل-ورقه ی برنجی یا نقره ای که به شکل کف دست و انگشتان بریده شده است
ریش توپی-ریش تپه

پوست کلفت-سخت جان-مقاوم

خودفروشی-فاحشگی-خیانت

حمله-بیماری غش-صرع

 
دل کندن-دست کشیدن-رها کردن

بقچه بندی-ران چاق

پاره وقت-کسی که تنها بخشی از روز یا هفته را کار می کتد

 

 

پر کردن کسی-کسی را تحریک کردن

زکی-لفظی که به هنگام باور نکردن و رد کردن حرف طرف گفته می شود

 

خشتک دراندن-نگا. خشتک پاره کردن
خاتم کاری-نشاندن استخوان در چوب برای نقش و نگار دادن

چشم و ابرو آمدن-دلبری کردن-عشوه آمدن

 

اوقات‌تلخی(ترش‌رویی، عصبانیت)

خالو-دایی-کلمه برای خطاب در جنوب ایران

دَنگ-حیران و آشفته-سرگشته و شیدا

جوجه مشدی-تازه کار و نا آشنا با آداب و رموز مشدی گری

آفتابه‌دزد(دزدی که به ربودن چیزهای بی‌ارزش بسنده می‌کند)

تو دل برو-با نمک و گیرا-کسی که مورد توجه قرار می گیرد
دامنگیر کسی بودن-کسی را گرفتار کردن

 

رفتن تو هم-به فکر فرو رفتن-غمگین شدن-پریشان خاطر شدن

 
خایه دار-با جرات-شجاع

حاضری-غذایی که پختن نمی خواهد و به سرعت آماده می شود

چرخ کار-کسی که با چرخ خیاطی کار و زندگی می کند

حساب ماست بندان یزد-حساب ساختگی
تو خشت افتادن-به دنیا آمدن

بچه انداختن-بچه ی نارس بدنیا آوردن

پاره آجر-شکسته ی آجر

 

 

دیم-زراعتی که از آب باران آبیاری می شود
آبشان از یک جوی نرفتن-همداستان شدنشان ممکن نبودن-با هم نساختن

دروغ شاخ دار-دروغ بزرگ

بر و بیا داشتن-رفت و آمد بسیار داشتن-دم و دستگاه داشتن

زیر سبیل گذاشتن-تحمل کردن-به روی خود نیاوردن

خارشک-مردم آزار-سادیست
آتشی(تندخو، زودخشم)
آفتابه خرج لحیم(بیشتر بودن هزینه‌ی تعمیر چیزی از بهای نو آن)

راه افتادن-آغاز راه رفتن کودک-آغاز به کار کردن-روشن شدن دستگاه-رونق یافتن کسب و کار

دست به ریش کشیدن-با التماس خواهش کردن

حرف انداختن-در سخن کسی دویدن

تنگ هم-چسبیده به هم
چک و چانه زدن-چانه زدن-وراجی کردن-مذاکره ی فراوان کردن
چاله خر کُشی-یکی از گودهای تهران که پناهگاه مردم فقیر و بی نوا بود
زار زار-گریه ی شدید

آبگوشتی-بی‌ارزش-پیش پا افتاده

ریش توپی-ریش تپه

زیختن آب پاک روی دست کسی-یکسره نومید کردن کسی

رگ به رگ شدن-ضرب خوردن و پیچیدن مفصل

جان به سر شدن-بی قرار شدن-سخت نگران شدن

انگشت بلند کردن-اجازه‌ی سخن خواستن

رژیم گرفتن-رژیم داشتن

حسرت به دل-آن که دیری است آرزوی چیزی را دارد

اخ و تف کردن(آب دهان بیرون افکندن)

آیَم سایَم(گاه‌کاهی)

انگشت زدن(انگشت در چیزی فرو بردن، امضاء کردن با اثر انگشت)

آوردن(باعث شدن، ایجاد کردن)

رقاصی-کارهای بی هوده و سبک

حَب-قرص

زهرمار کردن غذا-مانع از خوردن با لذت شدن

دور اندیشی-پایان نگری-عاقبت اندیشی

در آستین داشتن-حاضر و آماده داشتن

به کسی رو دست زدن-به کسی حقه زدن-کسی را فریب دادن

آفتاب از کدام طرف در آمده؟(چه عجب از این طرف‌ها؟!)

زرق و برق-جلوه ی ظاهری-جلا و شفافی

 
جا ماندن-فراموش شدن

 

آستین بر چشم گذاشتن-پنهان گریستن
دست به دل کسی گذاشتن-با یادآوری خاطره ای دل کسی را اندوهگین کردن

 

از عزا در آوردن(به دوره‌ی عزاداری پایان دادن)

 

بیخ گیس ماندن- بیخ ریش ماندن

تو دلی-بره ای که هنوز زاده نشده و آن را از شکم مادرش درآورند
چیزیش شدن-رازی در دل داشتن-حال غیر عادی داشتن

 

دریافت-گرفتن-ادراک

حاشیه بندی-گل کاری کردن در باغچه-مرز بندی

 

 

رقاصی کردن-کارهای ناشایست و سبک کردن

دیم کار-کشاورزی که کشت خود را دیم زراعت می کند

 
خشک و خالی-مختصر و ناچیز

زرتی-بی مقدمه-ناگهان -بدون مطالعه و تعمق

بد سابقه-بد پیشینه-دارای گذشته ی بد

خیساندن-در آب فرو بردن-در آب گذاشتن-خیس کردن

آفتاب به آفتاب-هر روز

پا جوش-شاخ های فرعی متصل به ریشه ی درخت

تب خال زدن-در آمدن تب خال دور دهان

آروغ بی‌جا زدن(نابه‌جا سخن‌گفتن، نسنجیده کاری کردن)

چنبره زدن-حلقه زدن

آواز کوچه‌باغی-آوازی که جاهل‌ها می‌ خوانند و یکی از گوشه‌های دستگاه شور است
آب خنک خوردن-به زندان افتادن

آن سفر(آن بار، آن دفعه)

 
چارقد قالبی-نوعی چارقد که آن را آهار می زدند تا راست و منظم بایستد

ری کردن-زیاد شدن و برکت کردن برنج و آرد و مانند آن ها پس از ریختن آب بر آن ها
زین و یراق کردن-برای کاری آماده شدن-رفتن به جایی

زُهم-بوی تند و زننده ی گوشت گندیده یا تخم مرغ فاسد

خود را بستن-پول دار شدن

 

حقه به کار بردن-کسی را فریب دادن

دو بامبی-دو دستی-با دو دست

آفتاب خوردن(سختی کشیدن)

بن بست-کوچه ای که راه در رو نداشته باشد-مشکلی که راه حل نداشته باشد
جیش-ادرار در زبان کودکان
پراندن-بی اراده حرف درشت و بی جایی در سخن آوردن-گاه گاه در نهان تباهی کردن زن

 

زیر تشکی-رشوه

دردسر تراشیدن-ایجاد زحمت و گرفتاری کردن

پنبه ی کسی را زدن-کسی را افشا و بی اعتبار کردن

دل گرفتن-غمگین شدن-متاثر شدن

دست دست کردن-تردید داشتن-وقت کشتن-وقت را هدر دادن

خشک شدن قر در کمر-به پایان نرساندن خودنمایی و جلوه گری
دوم از آن-در ثانی-دوم آن که

دنیا دست کیست؟-پرسش از کسی که کاملن بی خیال و بی غم زندگی می کند

دست کسی افتادن-گیر کسی افتادن

چل پله-آب انباری که دارای چهل پله است

خون سیاوش-انگیزه ای که سبب نابودی دو خانواده-دو شهر یا دو کشور شود

اول چلچلی(تازه به چهل سالگی رسیدن (اول بلوغ و خوشی))
دُز کردن-فروختن چیزی که پیش از آن فروخته شده بوده است

زهره و زنبل کسی را ترکاندن-سخت ترساندن

از بی‌کفنی زنده بودن(بی‌نهایت فقیر و نیازمند بودن)

جوراب شلواری-جوراب همراه با شلواری از همان جنس و چسبیده به آن

خشتک کسی را جر دادن-نگا. خشتک پاره کردن

چله داری کردن-مراسم عزای چهلم کسی را به پا داشتن

اجاق-دودمان

چاخان گفتن-دروغ و گرافه گفتن
تو جیبی-پول مختصری برای برخی هزینه های روزانه
دست کسی را بند کردن-به کاری گماشتن

 

تراشیده شدن-لاغر شدن

به خنس و پنس افتادن-به وضع بد مالی دچار شدن

خر دادن و خیار گرفتن-چیز گرانی را با چیز ارزان مبادله کردن-فریب خوردن در معامله

خشت مال-دروغ گو-لاف زن

پفکی-سخت بی دوام و ضعیف

تلخه-تریاک-سوخته

جوشی شدن-عصبانی شدن
چش شده ؟-او را چه شده است ؟

چار-کوتاه شده ی عدد چهار-مترادف چشم

 
دِردو-سر زبان دار-ناقلا و زرنگ

دروغ دون-مطالب نادرست و سراسر دروغ

دنده ی کسی خاریدن-میل به کتک خوردن داشتن-کرم داشتن-تن کسی خاریدن

دشت کردن-فروختن اولین جنس-نخستین بار پول گرفتن

در گرفتن-آغاز شدن-گل انداختن و گرم شدن گفت و گو یا منازعه

زهرآب-ادرار-شاش-پیشاب

 

خم به ابرو نیاوردن-رنجی را تحمل کردن

آلونک‌نشین-ساکنان حواشی شهرها که در اتاقک‌های آلونک‌وار زندگی می‌کنند

از قلم افتادن(فراموش شدن، مورد بی‌مهری قرار گرفتن)

خون مردن-منجمد شدن خون در زیر پوست بر اثر ضربه

دلگرم-علاقه مند-مشتاق
دروغ شاخ دار-دروغ بزرگ

پس بودن هوا-خراب بودن اوضاع-نامناسب بودن وضعیت

پاردم ساییده-کهنه کار-ناقلا

چانه لغ-نگا. چانه شل

چُل کلید-جام درویشان

 

چوبی رقصیدن-رقصیدن با دوستمال در دو دست

جیک در نیاوردن-صدایی در اعتراض بر نیاوردن-کم ترین اعتراضی نکردن

 

پلاس بودن-ویلان و سرگردان بودن

پُز دادن-خودنمایی بی جا کردن-فیس آمدن

 

باب دهان-موافق سلیقه-مطابق میل-خوشایند

توگوشی حرف زدن-نجوا کردن-تنگ گوش کسی حرف زدن

تقه زدن-کوبیدن چیزی با ضربات پیاپی چکش و مانند آن

رگه-طبقه ای از مواد معدنی در درون خاک

تک مضراب زدن-سخن ناموافق و ناهنجار گفتن

دلسرد کردن-ناامید کردن

آبدیده-جلا یافته-آزموده و مجرب

تخت خوابیدن-راحت و آسوده خوابیدن

دو به هم زنی-دو به هم اندازی

بی ناخن-بی انصاف-کسی که به زیردست سودی نمی رساند

پیاز کسی کونه کردن-ماندگار شدن در جایی-میخ خود را کوبیدن

از زور پسی به گربه آقا عمو گفتن(با دشمنی که دفع آن نمی‌توان، مدارا کردن)

حرم خانه-درون خانه که زنان زندگی می کنند

چل و یک منبر روشن کردن-چهل و یک شمع نذری در چهل و یک مجلس روضه خوانی

افسارگسیخته(سرکش)

تنگ بودن وقت-دیر شدن

تقاص پس دادن-تاوان پس دادن

دست به دست دادن-دست عروس را در دست داماد گذاشتن

از گل نازک‌تر به کسی نگفتن-با کسی سخت مهربان و پرمحبت رفتار کردن

بی اشتها-بی میل به غذا

در بحر چیزی بودن-تمامن به چیزی اندیشیدن

جوش زدن دل-نگران و مضطرب بودن-در دلهره به سر بردن

دار-داربست قالی-چوبه ی اعدام

زیر و رو کردن-همه جا را به دنبال چیزی گشتن-به هم ریختن

چوب دو سر طلا-منفور از هر دو طرف-از این جا مانده و از آن جا رانده

دَقی-صدای کوبیدن چیزی به چیزی

جان جانی-صمیمی-یکدل

استخوان ترکاندن(رشد ناگهانی اندام پس از رسیدن به سن بلوغ)

پَخ-مسطح-بی ژرفا

خر کسی را نعل کردن-رشوه دادن-سبیل کسی را چرب کردن-راضی کردن
چشم بلبلی-دارای چشم گرد-نوعی لوبیا

افتادن به گردن کسی(به کسی تحمیل شدن)

از لجِ-از سر لجاجت-از روی خشم

بُز ِ گَر-بزی که بیماریِ گَری

بلند شدن زیر سر کسی-با کسی سر و سری داشتن-تحریک شدن
تازه به دوران رسیده-نو کیسه-کسی که تازه به ثروت یا به جایی رسیده است

روان کردن-از بر کردن

دل و روده بالا آمدن-به حالت تهوع افتادن

اخ و تف کردن-آب دهان بیرون افکندن

از خر افتادن-نابود شدن-مردن

خوش آب و رنگ-سرخ و سفید چهره-زیبا و ملیح

 

دوبله ایستادن-نگه داشتن اتوموبیل در کنار یک اتوموبیل دیگر

زنجیر زدن-زنجیر به پشت خود زدن

 

روده کوچکه ی کسی روده بزرگش را خوردن-کنایه از شدت گرسنگی

 

چار شاخ ماندن-بی حرکت ماندن به علت درد کمر یا از روی ترس یا تعجب

از پشت کوه آمدن(بی‌خبر از آداب و رسوم بودن، دهاتی بودن)

افسار پاره کردن(سرپیچی کردن، یاغی شدن)

از تو به‌خیر و از ما به‌سلامت(ما را از این پس با یکدیگر کاری نیست)

بوی حلوای کسی آمدن-قطعی شدن مرگ کسی

خرج رو دست کسی گذاشتن-کسی را در خرج انداختن

زبان به دهان نگرفتن-پیوسته گریه کردن-آرام نگرفتن

دک و دهن-دک و پوز

درویش کردن چشم ها-نادیده انگاشتن-نگاه نکردن

جزیی فروش-کسی که که کالا را در اندازه های کوچک می فروشد
تیر کردن-نشان کردن

خِر به خِر گرفتن-گلاویز شدن

خوردن چیزی به چیزی-جور بودن چیزی با چیزی

چرچر کردن-از ثروت بادآورده ای روزگار گذراندن

چشم باباقوری-نابینا-کور
آفت(زن عشوه‌گر و فتنه‌انگیز)
روی غلتک افتادن-جریان دلخواه و طبیعی را به دست آوردن-دور برداشتن و سرعت گرفتن

باران خوردن-در زیر باران قرار گرفتن و خیس شدن

از دروازه نگذشتن، از سوراخ سوزن گذشتن-حالاتی بی‌ثبات و بسیار متضاد داشتن

به زمین انداختن روی کسی-در خواست کسی را رد کردن

پیل پیلی خوردن-در راه رفتن به چپ و راست متمایل شدن

خاک اره-ریزه های چوب که پس از اره کردن آن بر زمین می ریزد

درجه-تب سنج-مرتبه ی نظامی

حساب کهنه-نگا. حساب سوخته
خوش نقش-خوش اقبال-پارچه یا قالی که نقش های زیبا دارد

پزا-زود پخت شونده

حمله گرفتن-غش کردن

دنیا دیده-آزموده-سرد و گرم چشیده

 

آب را گل آلود کردن-برای سود خود کارها را به هم زدن

اسم شپش کسی منیژه خانم بودن-خودبزرگ‌بینی احمقانه داشتن

تمرگیدن-با تحقیر و خشونت نشستن
آبدوغ خیاری(بی ارزش، بی اعتبار)
خوش خوراک-نگا. خوش خور
زاق-چشم زاغ چشم

دل به دریا زدن-بدون توجه به خطر به کاری اقدام کردن-هرچه بادا باد گفتن

زیر آب کردن سر کسی-کسی را بی سر و صدا کشتن

بخت-شانس-اقبال-شوهر

 

زمینه سازی کردن-مقدمه چیدن برای انجام کاری

دزد حاضر و بز حاضر-می توان همه چیز را دید و داوری کرد

 

 
تفنگ شکاری-تفنگ ویژه ی شکار
خود را به آن راه زدن-خود را به نادانی زدن-به عمد بی توجهی کردن-خود را بی اطلاع نشان دادن

اوف شدن((به زبان کودکان) زخم شدن، درد داشتن)

چاقوکش-کسی که با چاقو به مردم حمله می کند-آدم شزیر و عربده کش

 

دهن خود را آب کشیدن-دهان خود را طاهر کردن-استغفار کردن
چرند و پرند-پرت و پلا-حرف های مزخرف

دست چپی-از جناح چپ-مخالف حکومت

بریده بریده-منقطع-پاره پاره-گسسته

پر پری نشان دادن-کسی را فریب دادن و از راه به در بردن
بغل دست-کنار دست-پهلوی دست
تا گلو زیر بار قرض بودن-قرض بسیار داشتن

بجایی رسیدن-به مقصود رسیدن-مقام یافتن
حق آب و گل-امتیاز-اعتبار
از زیر بته عمل آمدن(خانواده و اصل و نسبی نداشتن)
حجله خانه-اتاق شب زفاف

ارباب حجت(اهل منطق)

رسیدن به عرصه-بزرگ شدن-به سن پختگی رسیدن

چپی-مخالف حکومت-وابسته به چپ
حال کسی را جا آوردن-نگا. حال آوردن

در آمدن از جلوی کسی-با کسی مقابله به مثل کردن-در برابر کسی مقاومت کردن

دانش سرا-آموزشگاه تربیت معلم

آمد نیامد داشتن(روی دادن واقعه‌ای که احتمال فرخنده و نحس‌بودن هر دو در آن هست)

جام زدن-شراب نوشیدن-باده خوردن

برهوت-غیر مسکونی-خشک و بی انتها

حاضر و آماده-آماده

آب شدن و به زمین فرو رفتن(دود شدن و به آسمان رفتن)

خون کسی را به جوش آوردن-کسی را بسیار خشمگین ساختن

دردر کردن-چو انداختن-شایع کردن

تغ و لغ-چیزی که نظم خود را از دست داده است-سست
بگو مگو-جر و بحث-مشاجره

دیوار حاشا بلند است-به آسانی می توان موضوع را انکار کرد

زال و زندگی-وسایل زندگی-اسباب معیشت

توالت رفتن-به دستشویی رفتن

 
پشت سر کسی حرف زدن-در غیاب کسی از او بد گفتن

از منبر پایین آمدن(از پرچانگی دست برداشتن، سخن را به پایان آوردن)

عینک ذره بینی بسیار قوی

 
چل گُل-روغنی با خاصیت دارویی

اخت شدن با کسی-مانوس شدن با کسی

 

 

چشم و دل دویدن-چشم چرانی کردن-هوس رانی کردن

زیر دماغ کسی سبز شدن-ناگهان در برابر کسی حاضر شدن